به گزارش خبرنگار ایمنا، کتابفروشیهای خالی و تاریک پاساژ چهارباغ بدجور توی ذوق کتاب‌دوستان می‌زند. جایی که تا چند سال پیش مشتریان پروپاقرص خود را داشت، حالا راهروهای خلوتش به فروشندگان و کتاب‌دوستان دهن‌کجی می‌کند.
قدمی می‌زنیم و برچسب‌های پشت مغازه‌ها توجهمان را به خود جلب می‌کند:
«خطر تعطیلی کتابفروشیهای محلی را جدی بگیرید»، «نمایشگاه کتاب نباید محل فروش کتاب باشد»، «کتاب‌فروشی محلهٔ خود را زنده نگه دارید» و ...
و بعد ... به یکی از مغازه‌های کتاب‌فروشی وارد می‌شویم تا از علت نصب این برچسب‌ها مطلع شویم.
«نمایشگاه کتاب، کار و کاسبی ما را کساد کرده است.» این را کتاب‌فروشی حدوداً پنجاه‌ساله می‌گوید که سرمایهٔ سی‌چهل‌سالهٔ زندگی‌اش را در این راه صرف کرده است. او می‌گوید: همیشه گفته‌اند چراغی که به خانه رواست به مسجد حرام است؛ اما از تهران به اصفهان می‌آیند و با برگزاری نمایشگاه، کتاب خود را می‌فروشند. کتاب اصلاً گران نیست. مردم به غذای جسمشان اهمیت بیشتری می‌دهند تا به غذای روحشان.
مزه کتاب را با خواندن آن باید چشید
ابتدای خیابان چهارباغ عباسی، صاحب کتاب‌فروشی فرهنگسرای اصفهان، از وضعیت کتاب خریدن و کتاب خواندن مشتریان راضی است و می‌گوید: درست است که درصد کتابخوانی کم شده، اما نمی‌توان گفت که مردم کتاب نمی‌خوانند یا به کتاب علاقه‌ای ندارند.
وی دلایل کاهش کتابخوانی را وضعیت اقتصادی مردم و فضای مجازی می‌داند و با برگزاری نمایشگاه کتاب در شهر بزرگی مانند اصفهان مخالف است و آن را ضربه‌ای به فروشندگان کتاب می‌داند و می‌گوید: «برپایی نمایشگاه کتاب ممکن است در مناطق محروم که کتاب‌فروشی کم است، مفید باشد اما در شهرهای بزرگ این طور نیست؛ ضمن اینکه خیلی از کتاب‌هایی که در نمایشگاه به فروش می‌رسد، به صورت قاچاق است یعنی بدون اجازهٔ ناشر چاپ شده و با تخفیف بالایی عرضه می‌شود. برای مثال کتابی که کتاب‌فروش‌ها با ۲۵درصد تخفیف از ناشر می‌خرند، در نمایشگاه با ۵۰ درصد تخفیف به فروش می‌رسد؛ این موضوع نشان می‌دهد کتابی که به‌صورت غیرقانونی چاپ شده و حق مؤلف و حق زحمت ویراستار و حروف‌چین را پرداخت نشده است و به همین دلیل با این قیمت به فروش می‌رسد.»
این فروشنده راهکار افزایش مطالعه کتاب را با ذکر مثالی این‌گونه شرح می‌دهد: برای چشیدن مزهٔ شیرینی، ابتدا باید شیرینی را خورد، بنابراین برای چشیدن لذت کتاب‌خواندن باید شروع به کتابخوانی کرد؛ با افزایش آگاهی، جهانی که در آن زندگی می‌کنیم بزرگ‌تر می‌شود.
وی با اشاره به پرفروش‌ترین کتاب‌ها و با بیان اینکه در هر فصل چه کتابی فروش بیشتری دارد، می‌گوید: تابستان، فصل خرید کتاب‌های رمان، ادبیات و شعر است و در فصول دیگر کتاب‌های مرتبط با رشته‌های درسی بیشتر به فروش می‌رسد. بیش‌ترین فروش کتاب در حوزهٔ ادبیات داستانی، روان‌شناسی، عرفان، شعر و فلسفه است.
نمایشگاه‌ها به فروشگاه تبدیل شده‌اند
«وضعیت کتاب مانند بیماری است که با کپسول اکسیژن به او هوارسانی می‌کنند و با برگزاری نمایشگاه کتاب، لولهٔ اکسیژن آن گرفته می‌شود.» حمیدرضا رستم‌زاده، عضو هیئت‌رئیسه اتحادیه کتابفروشیهای اصفهان با بیان این جمله، علت مخالفت کتاب‌فروشان را با برگزاری نمایشگاه کتاب این‌گونه شرح می‌دهد: فروشندگان کتاب با نمایشگاه کتاب به شکلی که امروزه برگزار می‌شود، مخالفت دارند نه باخود نمایشگاه. اسم نمایشگاه در واقع از نمایش گرفته شده است و محصولات در آنجا باید به نمایش گذاشته شود؛ درصورتی‌که در نمایشگاه‌های ما نمایشی در کار نیست و عملاً نمایشگاه به فروشگاه تبدیل شده است و کارشان موازی با کار کتاب‌فروش‌ها شده است. از طرفی نیز ناشران مستقیم در نمایشگاه کتاب شرکت نمی‌کنند و کتاب‌ها را به واسطه‌ها تحویل می‌دهند و عملاً واسطه‌گران ذی‌نفع می‌شوند.
وی با اشاره به تأثیر طرح‌های پاییزه و بهاره می‌افزاید: اصفهان در طرح‌هایی مانند عیدانه و پاییزه هرساله رتبهٔ اول تا سوم را در فروش کتاب کسب کرده است و موفقیت این طرح‌ها به‌دلیل همیاری و مشارکت همهٔ کتابفروشیها است. با این‌حال هرچند چهار ماه از طرح عیدانه گذشته، اما پولی به حساب کتاب‌فروش‌ها واریز نشده است. صحبت کتاب‌فروش‌ها با ادارهٔ فرهنگ و ارشاد اسلامی این است که چرا این اداره در برگزاری نمایشگاه با آنها همکاری نمی‌کند و اگر اداره ارشاد بخواهد نمایشگاهی برگزار کند، کتاب‌فروشان به‌عنوان نمایندهٔ ناشران، نمایشگاه را با کیفیتی بهتر برگزار می‌کنند، اما کتاب‌فروش‌ها نمی‌توانند در این نمایشگاه‌ها حضور داشته باشد؛ چراکه باید مجوز نشر داشته باشند یا باید نمایندگی از ناشر را دریافت کنند.
این فروشنده تصریح می‌کند: بیش‌ترین میزان فروش کتاب در ابتدای فصل تحصیلی یعنی مهرماه است که متأسفانه نمایشگاه‌ها نیز هم‌زمان با این فصل برگزار می‌شوند.
پای رفتن دانش‌آموز به کتاب‌فروشی را نَبُرید
«مردم ایران برای خرید فست‌فود بدون هیچ چانه‌زنی به‌راحتی هزینه می‌کنند.» رستم‌زاده با بیان این جمله، مشکلات اقتصادی، قیمت کتاب و سایر دلایل مطرح را مسایل حاشیه‌ای در کتاب نخریدن مردم عنوان می‌کند و می‌گوید: در مدارس خارج از کشور بچه‌ها بیشتر کارهای پژوهشی و تحقیقی انجام می‌دهند و مجبورند برای تهیۀ منابع به کتابفروشیها بروند؛ این درحالی است که دانش‌آموزان در ایران صرفاً با کتاب‌های درسی و کمک‌آموزشی سروکار دارند و وقت آنها با همین کتاب‌ها پُر می‌شود. علاوه‌بر آن هزینهٔ سبد خانوار برای خرید کتاب با خرید کتاب‌های کمک‌آموزشی تکمیل می‌شود و از همه بدتر با توزیع کتاب‌های کمک‌آموزشی توسط مدارس، پای دانش‌آموز به کتاب‌فروشی نمی‌رسد.
این کتاب‌فروشی که ۲۵ سال در این حرفه فعالیت دارد، تصریح می‌کند: با این میزان تجربهٔ کاری، دیگر به فکر تغییر شغل افتاده‌ام. تا الان هم فقط عشق و علاقه‌ام به کتاب مرا در این شغل نگه داشته است. خیلی از افراد در این صنف که از پس مخارج برنمی‌آیند، تغییر کاربری می‌دهند. امروزه کتاب کباب شده و اکثر کتابفروشیها به فست‌فود تبدیل می‌شوند. راه افزایش سرانهٔ مطالعه ایجاد فضایی برای تعامل بیشتر دانش‌آموزان با کتاب‌فروشان است. رسانه‌ها باید همان‌قدر که چیپس و پفک را تبلیغ می‌کنند، کتاب، ناشران و مؤلفان محجور را نیز معرفی کند.
فرهنگ کتابخوانی به بحران رسیده است
«درست مانند مسئله آب که به بحران رسید و بعد مسئولان به فکر چاره افتادند، فرهنگ کتابخوانی هم به بحران رسیده و اکنون به فکر علاج آن هستند.» کتاب‌فروش استاد و شاگرد با اشاره به رکود بازار می‌گوید: متأسفانه ماهیت اصلی کتاب در جامعه ما تعریف نشده است. کتاب، دوستی در دسترس است که از آن دور شده‌ایم. باید در همهٔ محافل، کتاب به‌عنوان ناجی معرفی شود. باید شرکت‌های هرمی را در امر رواج کتابخوانی الگوی خود قرار دهیم.
عبداللّه توانگر یکی از مشکلات اصلی در فرهنگ کتابخوانی را زیرساخت‌های موجود می‌داند و معتقد است که این ایراد بیشتر متوجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و هم‌چنین وزارت علوم است. وی می‌گوید: این دو وزارتخانه باید دوباره بازسازی شوند و رویکردی کاربردی‌تر اتخاذ کنند. آنها با برخی قوانین خود باعث تخلف برخی از سودجویان می‌شوند.
وی با انتقاد به نمایشگاه‌های می‌گوید: نمایشگاه کتاب تأکید بیشتری بر کمیت دارد تا به کیفیت و در واقع نمایشگاه مکانی برای همدلی بیشتر ناشران، نویسندگان و کتاب‌دوستان است، اما متأسفانه به بازاری برای فروش با تخفیف بیشتر تبدیل شده است. نمایشگاه‌ها به‌نوعی سیاه‌نمایی و دکور و تشریفات هستند که در رسانه‌ها بوق و کرنا کنند تا آمار و ارقام فروش را افزایش دهند.
گزارش از: ریحانه شهبازی، سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما