۴ مرداد ۱۳۹۷ - ۰۹:۱۵
خشکسالی چگونه به وجود می آید؟

خشکسالی در اثر اختلالات موجود در چرخه آب و تغییرات الگوهای آب و هوایی رخ می‌دهد؛ زمانی که طوفان‌ها به مدتی طولانی (ماه‌ها یا سال‌ها) در جو محبوس شوند، الگوهای جوی دچار تغییر شده که این تغییرات در نهایت یا باعث بوجود آمدن سیل می‌شوند و یا خشکسالی.

به گزارش ایمنا، از سویی گرم شدن کره زمین با به همراه داشتن هوای مرطوبتر، تأثیر مستقیمی بر خشکسالی دارد. این بدین معناست که برخی نقاط زمین با بارندگی زیاد و برخی نقاط دیگر با بارندگی کم مواجه می‌شود، به عبارتی در یک سو سیل و در سوی دیگر خشکسالی؛ که البته هر دو فاجعه‌ای هولناک و مخرب هستند.

حال سوال اینجاست که آیا سیل می‌تواند خشکسالی را جبران کند؟ واقعیت این است که اگر سیل و خشکسالی حتی با هم در یک منطقه هم قرار گیرند، باز نمی‌توانند تأثیر یکدیگر را جبران کنند چرا که این حجم بی نهایت آب اگرچه ممکن است پشت سدی جمع شود، ولی رسوبات فراوان همراه آن، از عمر مفید سد کم می‌کند.

البته چنانچه سیل به مرور زمان به زمین نفوذ کند، با پر شدن سفره‌های زیرزمینی به جلوگیری از فرونشست زمین کمک می کند اما قابل پیش بینی نبودن این امر، ماجرا را غیرممکن می‌کند. از طرفی در بعضی نقاط دنیا از جمله ایران، با تفکر کنترل سیلاب‌ها، ده‌ها سد میلیاردی ساخته شده است که تنها نتیجه آن خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها بوده است.

سیل علاوه بر خسارات مادی و معنوی، با از بین بردن پوشش گیاهی، که وجود آن برای نفوذ آب در خاک ضروری است، تاثیرات ویرانگری برجای می‌گذارد و باعث می‌شود از آب سیل تنها روان آبی باقی بماند و جذب زمین نشود. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که سیل‌ راهی در جهت ایجاد خشکسالی است و نه راه حلی در جهت رفع آن. هرچند مدیریت صحیح در این راستا می‌تواند نقش بسزایی در کمک به گذراندن بحران خشکسالی باشد ولی این امر منوط به پیش بینی زمان وقوع سیل و بارش باران‌های سیل آسا از مدت‌ها قبل است.

به طور کلی مستندات علمی نشان می‌دهد که خشکسالی‌های ایران دوره‌های چرخشی ۳۰ ساله دارد و در صورت عدم رسیدگی و کنترل تمام طبیعت بکر و جنگل‌های ایران از بین خواهند رفت و بحران آب و بیابان‌زایی نه تنها ایران که تمامی مناطق همسایه را نیز دربر می‌گیرد. در حال حاضر خشکسالی در ایران تا جایی پیشرفت کرده است که با تحت تاثیر قرار دادن مناطق سرسبز، حتی درختان تنومند و چندصد ساله زاگرس را به زمین انداخته و سفره‌های زیر زمینی را حتی در پرباران‌ترین مناطق به پائین‌ترین عمق رسانده است در حالی که حفاری قنات‌های طولانی مدت برای صدها سال ایران را سرسبز نگه داشته است.

بر اساس گزارش رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، ایران با کاهش ۲۹ درصدی بارش باران نسبت به سال های قبل مواجه بوده است. همین کاهش بارش و افزایش بی رویه‌ی استفاده از منابع آب زیر زمینی و رو به اتمام بودن ذخایر آبی در کشور می‌تواند دلایلی بر پیشرفت روند خشکسالی باشد. از طرفی احداث ۷۰ سد از ۸۵ سد ایران در دو دهه اخیر، نه تنها کمکی به ایجاد منبع آب جدید نکرده بلکه تنها موجب جا به جایی محل مصرف آب شده است. حفر چاه و تخلیه مصنوعی آب‌های زیرزمینی در این اواخر باعث کاهش چشمگیر حجم این منابع شده است.

در سطح جهانی نیز، تغییرات اقلیم و گرمایش جهانی که در نتیجه فعالیت‌های انسانی و انتشار گازهای گلخانه‌ای اتفاق می‌افتد، عاملی برای شدت و فراوانی وقوع بلایای طبیعی از جمله خشکسالی است. چرا که افزایش دمای زمین با تأثیرات هیدرولوژیکی باعث افزایش بارندگی در عرض‌های جغرافیایی بالا و دوره‌های خشکی و گرمای طولانی در مناطق جنوبی می‌شود. تأثیرات هیدرولوژیکی سبب کاهش سطح آب منابع، دریاچه‌ها و تالاب‌ها می‌شود که با کاهش جریان‌های آبی، از دست‌دادن تالاب‌ها و افزایش استفاده از آب‌های زیرزمینی باعث فرونشست زمین و کاهش قابلیت ترمیم آن می‌شود.

به طور کلی پدیده خشکسالی سراسر جهان را در بر گرفته است و دیر یا زود برای تمام مناطق جهان پیش خواهد آمد. در این میان تحمل این امر برای تمام مناطقی که از قبل با این پدیده آشنا بوده‌اند بسیار راحت تر از سایر مناطقی است که به جهت داشتن همیشگی آب در رفاه و امنیت خاطر بوده اند. ولی چنانچه پیش بینی می‌شود آب شیرین در سطح جهانی رو به کاهش است، پس جا دارد که اقدامات لازم جهت مصرف صحیح و مناسب آب انجام گیرد تا ذخایر آبی برای آیندگان نیز حفظ شود.

گزارش از: مریم زمانی، خبرنگار ایمنا

کد خبر 348732

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.