آیا فرونشست زمین تنها گریبان ایران را گرفته است؟

بارندگی‌های کم در سال‌های اخیر مسائل و مشکلات عدیده‌ای را در سراسر جهان به دنبال داشته؛ یکی از این مشکلات که تاثیراتی منفی را بر جای گذاشته خشکسالی است که به سبب آن، میزان استفاده از آب‌های زیرزمینی با حفر چاه‌ها و نیز برداشت بیش از حد از آبخوان‌ها افزایش یافته است.

به گزارش سرویس ترجمه ایمنا، از مهمترین مشکلات مرتبط با کاهش سطح آب‌های زیر زمینی که امروزه تعداد زیادی از شهرهای دنیا با آن مواجه‌اند، پدیده فرونشست است. فرونشست عبارتست از حرکت رو به پائین زمین به صورت قائم که با ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین و فرو ریزش آن تخریبات فراوانی بر جای می‌گذارد. فرونشست از بلایای طبیعی چون زلزله و طوفان نیز سرچشمه می‌گیرد ولی طی سال‌های اخیر، خشکسالی از دلایل عمده بروز آن بوده است. از جمله پیامدهای مخرب آن می‌توان به کج شدن لوله‌ها، خرابی ساختمان‌ها و لوله زائی چاه‌ها (رانده شدن قسمتی از لوله چاه به خارج از سطح زمین) اشاره کرد.

 این پدیده‌ی انسانی می‌تواند باعث از بین رفتن جاده‌ها، شبکه‌های آب، برق و گاز، نابودی تراکم خاک، ایجاد ترک‌های عمیق و گسترده در سطح زمین و ایجاد مخاطره برای بناهای تاریخی، تخریب تأسیسات و مناطق شهری و خطرات جانی و مالی شود. چنانچه در برخورد با این پدیده مدیریتی صحیح اتخاذ نشود، خسارات وارده جبران ناپذیر خواهد بود، بنابراین شناسایی مناطقی با احتمال خطر بیشتر، امکان اتخاذ بهترین شیوه در مقابله با آن را فراهم می‌کند. در حال حاضر ۱۵۰ شهر در دنیا با این پدیده مواجه‌اند. علاوه بر ایران، هند، مکزیک، ونزوئلا، اندونزی، آمریکا، انگلیس، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، چین و ژاپن از جمله کشورهایی هستند که خطرات ناشی از فرونشست گریبانگیر آن‌ها است.

در ایران، ۲۳۰ دشت حاصلخیز در نتیجه‌ی مدیریت نادرست منابع آبی و حفر چاه‌های عمیق مجاز و غیرمجاز، با خسارت‌های جبران‌ناپذیری در زیرساخت‌ها رو به رو شده است. در مجموع استان‌هایی که به شدت با این مشکل مواجه‌اند عبارتند از فارس، تهران، قزوین، اصفهان، شمال سیستان و بلوچستان، شمال هرمزگان، مرکزی، کرمان، بخش‌هایی از همدان و هر سه خراسان رضوی، شمالی، جنوبی که در این بین با توجه به خشک شدن تمامی دریاچه‌ها و تالاب‌های استان فارس، این استان بدترین وضعیت را دارد. علاوه بر این، تهران در کمتر از سه ماه، سه حادثه‌ بزرگ و خطرناک حاصل از فرونشست را از سر گذراند که خود زنگ خطری بزرگ برای پایتخت به حساب می‌آید. این پدیده همچنین در قطب‌های کشاورزیِ پایتخت مشاهده شده که در این راستا نیز مشکلات عمده‌ای پدید آمده است. در ادامه به بررسی پدیده‌ی فرونشست در چند کشوری که با این مشکل روبرو هستند، می‌پردازیم:

هند

استخراج آب‌های زیرزمینی در کلکته باعث فروپاشیدن زمین شده است و امکان دارد مناطق شمالی هندوستان که از دشت‌ها و تپه‌ها تشکیل شده اند و منابع غیرمستقیم آب‌های زیرزمینی هستند نیز به زودی با این مسأله مواجه شوند؛ این رخداد با آسیب به زیرساخت جاده‌ها، پل‌ها و سیستم‌های زهکشی نامنظم همراه است و روندی غیرقابل برگشت بر شمرده می شود. مطالعات نشان می‌دهد که فروپاشی ناشی از کاهش ۹ متری سطح آب‌های زیرزمینی در کلکته باعث انفجار ساختمان‌ها، ریزش خیابان و ... شده و پیش بینی می‌شود که در صورت ادامه استخراج بی رویه آب‌های زیرزمینی، تا سال ۲۰۲۶ زمین این منطقه کاملا فروپاشیده شود.

ژاپن

ژاپن حجم زیادی از آب‌های زیرزمینی خود را برای کارخانه‌ها و برای جمعیت رو به رشدش پمپاژ می‌کرد. پس از تشخیص خطر فرونشست زمین در توکیو، مسئولان این مقدار برداشت را کاهش دادند و در حالی  که عمق تخریب در طول دهه ها افزایش یافته بود. دولت توکیو به منظور کاهش سرعت فروپاشی برای هزاران چاه منطقه، مقررات پمپاژ  قرار داد، در نتیجه میزان این پمپ‌ها کاهش و میزان تخریب به طور قابل توجهی کاهش یافت اما با این وجود بسیاری از مناطق ژاپن همچنان با پدیده فرونشست زمین مواجه هستند. اگرچه فروپاشی در این مناطق به آرامی رخ می‌دهد ولی در سال‌های اخیر ژاپن شاهد فروپاشی‌های قابل توجهی بوده که در اثر خشکسالی و ناچاری تأمین آب آشامیدنی از طریق آب های زیرزمینی صورت گرفته که سرعت روند فرونشست های زمین را افزایش داده است.

ایتالیا

ساحل غربی ونیز در ایتالیا، یکی دیگر از نقاطی است که در مواجهه با فروپاشی نسبی قرار دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که کاهش بخش‌های خاص ساحلی نسبت به میانگین سطح دریا به چند سانتی متر می‌رسد. همچنین استفاده از شبکه‌های محلی در قسمت شمال مرکزی شبه جزیره ایتالیا نشان می‌دهد که میزان فرونشست در این مناطق به طور پیوسته و ثابت افزایش می یابد و تنها در قسمت مرکزی خلیج شرقی، این روند با شدت بیشتری در حال پیشروی است و دارای نقطه اوج تخریب است. در طول قرن گذشته، منطقه‌ روانا تحت تأثیر فرآیند فروپاشی قرار گرفته که به نگرانی فزاینده ای تبدیل شده است؛ دلیل عمده‌ این رخداد، پمپاژ آب‌های زیرزمینی و تولید گاز از تعدادی مخازن عمیق در ساحل دریا است. در حال حاضر فروپاشی این سرزمین نیز به طور پیوسته افزایش می یابد، و برخی از مناطق ساحلی هنوز هم با تهدید قابل توجهی برای محیط زیست و زیرساخت‌ها مواجه‌اند.

ایالات متحده آمریکا

اخیرا نظرسنجی زمین شناسی ایالات متحده گزارشی را منتشر کرد که نشان می‌دهد پمپاژ گسترده آب‌های زیرزمینی باعث فروپاشی زمین در ۹ منطقه شهری شده که هزینه کنترل آن بیش از ۳۰۰ میلیون دلار است و تغییرات سازمانی برای بهبود این مشکل ضروری است. برای رفع این مشکل، مجلسی ساحلی جهت صدور مجوز برای تنظیم پمپاژ آب‌های زیرزمینی تأسیس شد. این راه حل، حاصل تقسیم بندی سیاسی و برنامه ریزیِ آب غیر مجاز در منطقه بوده و با محدود کردن استفاده‌ بیش از حد آب‌های زیرزمینی، واردات آب و اعمال مالیات بر پمپ آب‌های زیرزمینی باعث کاهش استفاده از آب‌های زیرزمینی می‌شود و بدین ترتیب به بهبود سطح آب کمک می‌کند.

 اسپانیا

بررسی دوره‌ ۲۰ ساله‌ تشدید فروپاشی زمین در جنوب شرقی اسپانیا نشان دهنده یک رابطه مستقیم با ضخامت رسوبات آبرفت فشرده است. فرونشست زمین در این دوره به احتمال زیاد به دلیل کاهش سطح آب های زیرزمینی است که از دهه ۱۹۷۰ به علت استفاده بیش از حد از سیستم آبخوان آلفا گوادالنتین ادامه داشته است. توسعه‌ این منطقه در دهه های گذشته موجب افزایش قابل توجه نیازهای تامین آبی شده است که با استفاده از چاه‌های پمپاژ چندگانه از یک آبخوان خلطیِ محصور شده تأمین می‌شود و افزایش استفاده از این چاه‌ها برابر است با پدیدار شدنِ هرچه بیشتر فرونشست زمین.

چین و تایلند

در چین میانگین تلفات اقتصادی ناشی از فروپاشی در حدود ۱.۵ میلیارد دلار در سال تخمین زده می‌شود. در این کشور، میزان فروپاشی‌ها بسیار شدید بوده و ۲۲ استان چین را در بر گرفته است. در بانکوک تایلند، بسیاری از ساختمان‌های خصوصی و عمومی و زیرساخت‌های زیرزمینی به شدت آسیب دیده که البته با تصویب قانونی در راستای استفاده بهینه از آب‌های زیرزمینی در مناطق بحرانی و کاهش استفاده تا ۱۰ درصد، میزان فروپاشی کاهش چشمگیری داشته است. شبکه‌های دقیق نظارتی و نظرسنجی‌های سطح بندی شده و به کار گیریِ روندهای اداری در استفاده از آب های زیرزمینی، نتایج جالب توجهی در این راستا داشته‌اند.

اندونزی

در سه دهه‌ اخیر، توسعه شهرِ جاکارتا، پایتخت اندونزی، در بخش‌های صنعت، تجارت، حمل و نقل، املاک، مستغلات و ... به طور قابل توجهی چندین مشکل زیست محیطی را به وجود آورده است که فروپاشی زمین یکی از آنهاست. فروپاشی زمین با میزان تخریب میان ۱ تا ۱۵ سانتی متر در سال و در بعضی مکان‌ها بین ۲۰ تا ۲۸ سانتیمتر، در اثر عواملی چون استخراج آب های زیرزمینی، تخریب ناشی از بار سازه‌ها (نهشت خاک با قابلیت فشرده سازی بالا)، تخریب ناشی از تلفیق طبیعی خاک آبرفتی و تخریب تکتونیکی ایجاد شود.

مکزیک

در شهر مکزیک، جایی که استخراج طولانی مدت آب‌های زیرزمینی باعث تخریب بافت خاک، ساختمان‌ها، بزرگراه ها و خیابان‌ها شده است، پدیده فرونشست زمین با میزان خرابی متغیر بین ۲ تا ۱۰ سانتیمتر در سال، بسیار دیده می‌شود. زیرساخت‌های شهری در مکزیک مرکزی آسیب‌های قابل توجهی در اثر بهره برداری بیش از حد از آبخوان‌ها داشته است و مسئولان در صدد ارائه پیشنهادات مؤثر در راستای کمک به مدیریت منابع آب‌های زیرزمینی و کاهش خسارات آینده به زیرساخت‌ها هستند.

انگلستان

میزان رطوبت و نوع خاک انگلستان دلایل عمده فرونشست زمین در این منطقه است و این پدیده را تبدیل به یک مشکل رایج در این کشور کرده است که البته می‌تواند در هر کجا ی انگلستان رخ دهد، ولی خاک بعضی مناطق حساس تر است. ۷۵ درصد فروپاشی‌های زمین انگلستان به دلیل انقباض خاک ایجاد می شود و بیشتر در لندن، بیرمنگهام و منچستر اتفاق می‌افتد.

ونزوئلا

ونزوئلا یک تولید کننده مهم محصولات هیدروکربنی واقع در ساحل شمالی آمریکای جنوبی است و به دلیل میدان‌های ساحلی بولیوار (BCF) تولید کننده مهم نفت سنگین نیز می‌باشد. این شهر تحت تاثیر تراکم و تخلیه مخازن نفتی، به شدت با پدیده فرونشست مواجه می‌شود.

به طور کلی می‌توان چنین نتیجه گرفت که بحران فرونشست، کل سیاره زمین را از غرب تا شرق در نوردیده و بحرانی اساسی در سراسر جهان چه در کشورهای توسعه یافته و چه در کشورهای در حال توسعه به حساب می‌آید. لذا لازم است که مردم و مسئولان دوشادوش هم و با کمک و اعتماد به یکدیگر در مدیریت هر چه بهتر منابع آب جهت افزایش سطح آب‌های زیرزمینی بکوشند و علاوه بر این، تمامی ارگان‌های مربوطه، با عملکرد تیمی و گروهی و نه تک بعدی نسبت به انجام اقدامات لازم، به صورتی علمی و هماهنگ در راستای مقابله با این بحران قدم بردارند.

لذا لازم است تغییراتی اساسی در راستای مقابله با این پدیده صورت گیرد، چرا که با توجه به پیش بینی های جهانی در راستای تغییرات اقلیمی نیاز محسوس به بعضی تغییرات در تمام نقاط دنیا حس می‌شود. در حال حاضر کشورهای بسیاری در دنیا با تشکیل وزارتخانه‌های حل بحران خشکسالی نسبت به تعدیل این مشکلات دست به عمل زده‌اند، لذا ضرورت وجود چنین سازمانی در تمامی مناطق مواجه با بحران خشکسالی و فرونشست کاملا محسوس است.

گزارش از: مریم زمانی، خبرنگار سرویس ترجمه

کد خبر 348264

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.