محلات قدیمی شهر را چگونه احیا کنیم؟

بر اساس یافته‌های یک پایان‌نامه پیوند عمیقی که در محلات گذشته در ایران وجود داشته است به دلیل توجه بیشتر به کمیت در ساخت و ساز در چند دهه اخیر نادیده گرفته شده و همین موضوع باعث مهاجرت ساکنان و اهالی آنها به دیگر نقاط شهر، جایگزین شدن مهاجران و ایجاد محله ای ناامن برای ساکنان شده است.

به گزارش  ایمنا، جویباره هسته اولیه شهر اصفهان است که منشأ آن به حکومت هخامنشی و مهاجرت یهودیان بابل به دستور کوروش بر می‌گردد. نقطه ای که یهودیان در آن رحل اقامت افکندند و تا قرن پنجم هجری به دار الیهود معروف بوده است، اما بعدها تغییر نام داد و به جهانباره و جویباره معروف شد. البته برخی هم وجه تسمیه آن را به جاری شدن جویی در این محله مربوط می‌دانند.

جویباره در دوره‌های بعد از اسلام یکی از محله‌های شهر اصفهان شد و در دوران سلجوقی مرکزیت شهر را پیدا کرد که وجود آثار تاریخی کهن همچون منار ساربان و منار چهل دختران روشنگر این موضوع است. صفویان و قاجاریان اما با بی اعتنایی به این محله آن را به دست فراموشی سپردند تا فرسوده شود و حکومت پهلوی با کشیدن چند خیابان پیکر بافت قدیم را تکه تکه کرد و به این ترتیب محله جویباره اصفهان مورد بی‌مهری قرار گرفت و عملاً متروک شد.

این محله با وجود مسجد جامع، قدیمی ترین بخش بازار و میدان کهنه شهر اصفهان به عنوان یک مجموعه فرهنگی، اقتصادی و مسکونی شناخته می‌شود و از نظر تجاری، میراث فرهنگی و جاذبه‌های توریستی و شبکه ارتباطی از ارزش بالایی برخوردار است. در این راستا پایان نامه ساناز رهروی پوده، دانشجوی دانشگاه آزاد نطنز  به عنوان « طراحی مجتمع مسکونی در بافت تاریخی - فرهنگی محله جویباره اصفهان با رویکرد پایداری اجتماعی» تهیه شده است.

این پایان نامه بر اساس موضوع روانشناسی محیط در معماری به صورت کاربردی در جهت حفظ، نگهداری و کمک به احیا و هویت از دست رفته محله جویباره اصفهان تدوین شده است. چکیده این پایان‌نامه را می‌خوانیم:

از آن جایی که محله جویباره، از یک سو یکی از قدیمی‌ترین محلات شهر اصفهان و هسته اصلی شکل‌گیری شهر اصفهان است، و از سویی دیگر در نزدیکی مسجد جامع اصفهان به عنوان یکی از شاخصه های تاثیرگذار در فرآیند معماری ایرانی- اسلامی قرار دارد، توجه به این محله و قدم در جهت برآورد نیازهای اهالی این محله از اهداف این پایان نامه بوده است:

در این جهت پرسش نامه اول در جهت تعیین و مشخص کردن قشری که حس تعلق مکان بیشتری به محله داشته اند، انجام گرفته است؛ زیرا در ایجاد پایداری اجتماعی و همچنین ارتقا کیفیت بافت هایی که رو به زوال هستند، توجه به قشری که علاقه مند به محله زندگی خود هستند و تمایل به حس مشارکت در جهت بهبود آن دارند، بسیار مهم خواهد بود. نتایج حاصل از پرسش نامه اول، به قشر سالمند تاکید می کند. بنابراین شاخصه های پایداری اجتماعی برای این قشر و توجه به نیازهایی که برای آن ها در اولویت قرار دارد، مد نظر پرسش نامه دوم قرار گرفت. نتایج حاصل از پرسشنامه که بعد از تحلیل با استفاده از نرم افزار spss استخراج شده است،  به صورت جدول  خلاصه شده است:

شاخصه های پایداری اجتماعی فضاهای مسکونی در بافت تاریخی محله جویباره از نظر پرسش شوندگان

۱ - در صورت کافی نبودن فضای خانه مسکونی  تمایل به برگزاری مراسم عمومی مثل سوگواری‌ها یا مراسمی مثل حج یا عروسی در خانه همسایگان را دارند.

۲- تمایل به کمک از همسایه ها در شرایط ضروری

۳- تمایل به مشاوره از همسایه ها

۴-گذراندن اوقات فراغت با همسایه ها

۵- کنترل و نظارت همسایگان جهت ارتقاء امنیت در مجموعه

۶- نزدیک بودن مکان تفریحی به محل سکونتشان

۷- امکان پیاده روی، ورزش، صحبت کردن سالمندان با یکدیگر در مکانی خاص

۸- امکان ورود کودکان با والدین به طور همزمان به محل بازی کودکان

۹- علاقه به خانه هایی متناسب با بافت سنتی و تاریخی محله

۱۰- علاقه به تداخل طبیعت در خانه های شخصی‌شان و شاخص کردن ورودی با استفاده از آن‌ ها

۱۱- تمایل به زندگی با اعضای خانواده (همسر و فرزندان) در آپارتمان

۱۲- تمایل به متمایز بودن خانه شخصی‌شان با خانه های دیگر

۱۳- تمایل به زندگی با عروس و داماد و امکان حضور آن ها در محل زندگی

۱۴- هر اتاقی عملکرد خاص خود را دارا باشد

۱۵-    مجزا کردن مسیر سواره و پیاده

۱۶-    پنجره ها به سمت حیاط باز شود

۱۷- متمایل به داشتن خانه هایی حیاط دار

نتایج به دست آمده در این پایان نامه سعی شده به صورت مستند و بدون هر گونه قضاوت شخصی نگارنده صورت گیرد. پیوند عمیقی که در محلات گذشته در ایران وجود داشته است، اما متاسفانه بر اساس توجه بیشتر به کمیت در ساخت و ساز، این ابعاد کیفی، در چند دهه اخیر نادیده گرفته شده و همین موضوع باعث مهاجرت ساکنان و اهالی آنها به دیگر نقاط شهر، جایگزین شدن مهاجران افغان و ایجاد محله ای ناامن برای ساکنان شده است. با حصول آنکه بعد سکونت در این محله رو به زوال است و باعث ایجاد و حرکت بافت به سمت فرسودگی و تخریب را داشته است، تقویت بعد و عملکرد مسکونی در این محله ضروری به نظر می رسد.  با توجه به نتایج به دست آمده در این پایان نامه با احداث مجموعه مسکونی در این بافت تاریخی اهداف زیر برآورده خواهد شد:

۱. میزان تعاملات اجتماعی و حس همسایگی ساکنان مجموعه

۲. کیفیت فضای باز و طراحی محوطه و توجه به نیازهای افراد، کودکان و سالمندان در طراحی محوطه

۳. توجه به ویژگی‌های بافت تاریخی و رویکردی دو سویه بین انسان و محیط زندگی.(دسترسی، دید)

۴. حفظ آرامش و حریم خصوصی افراد مجتمع و ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان.

همچنین در طراحی این مجموعه در پایان نامه مذکور، مجموعه مورد نظر با نگاهی ویژه به سالمندان طراحی شده است، اما جهت ادامه یافتن پایداری اجتماعی و حفظ بافت تاریخی مورد نظر در آینده، به سکونت خانواده‌های جوان نیز توجه شده است. همچنین با توجه به اینکه در این محله فضایی مناسب برای بازی کودکان تعریف نشده است و یکی از ارکان پایداری اجتماعی توجه به همه اقشار از نظر سنی و وضعیت طبقاتی از بعد اقتصادی می باشد، توجه به فضای باز برای این گروه مورد توجه قرار گرفته است.

به گزارش ایمنا، توجه به نیاز شهرداری اصفهان به انجام تحقیق و همچنین اهمیت و نقش دانشگاه‌ها، مؤسسات و مجتمع‌های آموزش عالی و پژوهشی مورد تائید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به منظور هدایت و تقویت توان علمی و ظرفیت‌های علمی آنها و تشویق دانشجویان جهت انجام تحقیقات و پروژه‌های کاربردی مورد نیاز شهرداری اصفهان است در همین راستا یکی از سیاست‌های مدیریت مطالعات و پژوهش حمایت از این دانشجویان در قالب حمایت از  پایان‌ نامه‌های کاربردی است که یکی از این پایان نامه‌ها با عنوان: "« طراحی مجتمع مسکونی در بافت تاریخی - فرهنگی محله جویباره اصفهان با رویکرد پایداری اجتماعی " است

کد خبر 344873

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.