پیوند مهر و ماه در آلبوم خاطرات کهنسالان

شهرضا – گرمی آتش و زبانه‌های سرخ آن که گویی آسمان‌ را نشانه گرفته و چوب‌هایی که قدشان زیر بار گرما، خم می‌شود؛ پیوندی است با خاطرات پیشینیان که هم‌نوای آتش، لِی لِی کنان عبارت معروف «سرخی تو از من، زردی من از تو» را شادانه زمزمه می‌کنند.

به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرستان شهرضا، در شهر ولوله‌ای برپاست، در هر محفلی گریزی به آن زده می‌شود، همه از آن شب می‌گویند و از تدارکی که برایش دیده‌اند. کودکان و جوانان با دوستان و اقوام قرار می‌گذارند که شب را چگونه بگذرانند، حتی کهنسالان نیز از آن با شور خاصی سخن می‌گویند.

پندار عمومی بر آن است که شادی در این شب، خوش یمن بوده به ویژه آنکه در این شب آیینی برگزار می‌شود، که اگرچه در سال‌های اخیر اندکی به انحراف کشیده شده، اما اصل آن همچنان دوست داشتنی و خاطرات فراوانی را در ذهن‌ها زنده می‌کند.

اگر بخواهید آن را به شکل سنتی برگزار کنید، چند تکه چوب و آتش مختصر کافی است، اما اگر بخواهید این جشن را در قالب مدرن آن برگزار کنید، حتی جنگ افزار نیز به کارتان می‌آید.

آری، سخن از جشن آتش یا همان «چهارشنبه سوری» است که این روزها بیشتر به چهارشنبه سوزی تبدیل شده، تا کام برخی‌ها را در آستانه سال نو تلخ کند.

هر منطقه از ایران در چهارشنبه سوری، آیینی ویژه داشته است و مردمان آن، این رسم دیرین را به شیوه‌ای خاص برگزار می‌کنند. استان اصفهان، چون نگینی در کانون ایران می‌درخشد، این استان به سبب فراوانی مناطق تاریخی و وجود اقلیت‌ها و اکثریت‌های جمعیتی، یکی از مهمترین مراکزی است که می‌توان، انواع آداب و رسوم را در آن جستجو کرد.

شهرضا، در جنوب استان اصفهان قرار دارد و بنابر گفته مرحوم «مسیح الله جمالی» در کتاب «تاریخ شهرضا» دیرینگی و تاریخ این منطقه به حدود سه هزار سال قبل باز می‌گردد، به همین دلیل مجموعه‌ای از آداب و رسوم کهن نیز در آن شکل گرفته و نسل به نسل، منتقل شده است.

متأسفانه آفت عدم نگارش رویدادها، گریبان‌گیر فرهنگ عامه شهرضا نیز شده و متون نوشتاری اندکی از گذشته برجای مانده است و بیشتر تحقیقات در این زمینه بر اساس مطالعات فردی و برگرفته از شنیده‌ها و نقل قول‌ها است.

از جمله اعیاد کهن ایرانی که از دیرباز در همه مناطق کشور ایران و حتی ممالک تابعه آن، برگزار می‌شده، «آیین چهارشنبه‌سوری» است. این آیین در شهرضا نیز به شیوه‌ای خاص در مناطق مختلف برگزار می‌شده است. مرور آلبوم خاطرات کهنسالان شهرضا یادآور پیشینه جشن چهارشنبه‌سوری است، آیینی برگرفته از مهر که پیوندش با ماه، شب هنگامی شاد را برای مردمان فراهم می‌سازد.

کهنه سوزی

کهنه سوزی، یکی از رسم‌های کهن مردم این منطقه است که در برخی مناطق روستایی برگزار می‌شده در این آیین مردم لباس‌های کهنه و مندرس را در آتش می‌سوزاندند و البسه نو را که برای نوروز خریده بودند بر تن می‌کردند، البته اجرای این آیین، فراز و فرودهای بسیاری داشته و در بعضی از سال‌ها که فقر و قحطی در منطقه رواج پیدا می‌کرد به ندرت اجرا می‌شده یا اصلا اجرا نمی‌شده است.

این آیین همراه با دیگر آداب و رسوم مردم این منطقه، چهره محلات را نو و آماده میزبانی بهار می‌کرده است.

اسفند گردانی

 زنان در عصر قبل از شب چهارشنبه سوری، مجمری از آتش می‌ساختند و بر روی آن اسفند ریخته و کوچه به کوچه و خانه به خانه می‌چرخاندند. اولویت در گرداندن مجمر آتش، خانه خود فرد بوده است؛ پس تلاش می‌کردند تا این عمل را در همه اتاق‌ها، انبارها، گنجه‌ها و مطبخ انجام دهند.

اعتقاد عمومی بر این بوده است که گرداندن مجمر اسفند، باعث ضدعفونی و پاکیزگی محیط و همچنین دور کردن شیطان و پلیدی و دردها می‌شود.

نو کردن منقل‌های آتش

منقل‌های آتش در گذشته کاربردهای فروانی داشته که مهمترین آن‌ها گرم کردن «کرسی» و خانه بوده است. بر اثر کثرت استفاده از این ابزار به ویژه در فصل‌های پاییز و زمستان، انبوهی از خاکستر در آن جمع می‌شده است؛ در شب چهارشنبه سوری مقداری از خاکستر منقل را خارج می‌کردند و تنها مقدار اندکی را باقی می‌گذاشتند، به این اعتقاد که این کار پلیدی را دور می‌کند.

گوی بازی

کودکان، نوجوانان و جوانان در آستانه سال نو و در جشن چهارشنبه‌سوری، جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند. آنان در این ایام بیشتر به بازی و تفریحاتی می‌پرداختند که گروهی بودن مهمترین ویژگی مشترک همه آن‌ها بوده است.

یکی از رایج‌ترین بازی‌های آنان «گوی بازی» بوده است که از عصر روز قبل از چهارشنبه آغاز و تا شامگاه ادامه داشته است. در این بازی، دو نفر در دو سوی میدان می‌ایستادند و تلاش می‌کردند تا توپی را که از جنس پارچه یا ضایعات پلاستیکی و پارچه‌ای ساخته شده بود  به ساق پای افرادی که میانه میدان هستند، بزنند. این بازی در سایر ایام همچون روزهای آغازین سال نو و ایام تابستان هم انجام می‌شده است؛در ایام تابستان بیشتر افراد به کار در مرزعه می‌پرداختند و در روزهای آغازین سال نیز بیشتر به دید و بازدید مشغول بودند.

جشن چهارشنبه سوری اغلب با پختن آش همراه بود، در بعضی مناطق نیز در این شب، نوعروسان و تازه دامادها را ولیمه می‌دادند و برخی نیز معتقد بودند که «پاگشا» کردن عروس در این شب، خوش یمن است.

آیین چهارشنبه سوری در شهرضا، رسمی است برای پیوند بیشتر مردم و زدودن آخرین گرد و غبارها از سیمای زندگی، تا سالی نو آغاز شود.

کد خبر 339353

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.