به گزارش ایمنا، صلح را نقاشی می کند و رنج را خط خطی، بر ظلم و تبعیض قلم می‌کشد نه اسلحه و به همین سبب است که مبارزۀ او، حال همه را خوب می کند، حتی حال آنان که هنرش در مصاف با آن هاست. نام مهناز یزدانی را شاید نشنیده باشید، اما انیمیشن او به نام «کمک» حتما در فضای مجازی به چشمتان خورده، همان که مردی را در حال پرت شدن از ساختمان نشان می دهد و بقیه به جای کمک کردن، از او فیلم می گیرند. این هنرمند اصفهانی به تازگی در دوسالانۀ بین المللی کاریکاتور تهران خوش درخشیده و حالا در گفتگو با ایمنا از دغدغه‌ها و امیدهایش می گوید.
شرح گفتگوی ایمنا را با این کارتونیست فعال از نظر می گذرانید:
نسبت تو با کارتون از کی آغاز شد؟
سال ۱۳۸۰ یک دورۀ آموزشی در حوزۀ هنری برگزار شده بود و استاد مهدی تمیزی تدریس آن را برعهده داشت. من در این دوره ۸ یا ۱۰ جلسه شرکت کردم و مقدمات کاریکاتور را یاد گرفتم و همزمان با آن نیز در یک دورۀ دیگر انیمیشن را آموختم. به همین دلیل مسیرم به کلی به سمت انیمیشن تغییر پیدا کرد و دیگر کاریکاتور کار نمی کردم. به ندرت طرحی می کشیدم و در وبلاگم منتشر می کردم. بعد از مدتی نمایشگاهی از این آثار در کتابخانۀ مرکزی شهرداری اصفهان برگزار کردم و سال ۱۳۹۴ بود که با کشیدن کارتون «آیلان» و موج استقبالی که از آن شد دوباره به دنیای کارتون برگشتم و از آن سال، پیوسته برای مطبوعات و جشنواره ها کار فرستادم و در این حوزه ماندم.
سوژۀ بیشتر طرح‌هایت صلح است و احترام به محیط زیست و مبارزه با ظلم، چقدر زبان کارتون را اثرگذار می دانی؟
آنچه در کارهای من به چشم می خورد اتفاقاتی است که در زندگی روزمره با آن دست به گریبانم. مخاطب کارهای من بیشتر عموم مردم هستند و من مسئولان را هم مد نظر دارم. چون بعضی از اصلاحات به سیاستگذاری های آنان برمی گردد. امیدوارم که کارهایم در تصمیم گیری های آنان اثرگذار باشد. وقتی طرحی را می کشم برایم مهم نیست که روشنفکر یا مسئولی که آن را می بیند دوست دارد یا نه، من به نگاه مردم اهمیت می دهم و همیشه بعد از اتمام کار، آن را به خانواده و دوستانم نشان می دهم. اگر آنها منظورم را فهمیدند و خندیدند متوجه می شوم که موفق بوده ام و کاری که می خواستم انجام شده.
کارتون، قدرت گوشزد کردن مشکلات را دارد و از همه مهم تر اینکه با زبانی جذاب این کار را انجام می دهد. سختی کارتون به این است که در عین انتقال یک مفهوم عمیق، باید مخاطب را هم بخنداند و این حس خوب و مثبتی که از خنده ناشی می شود با اثرگذاری مفهومی که حامل آن است نسبت مستقیم دارد.
در مورد طرحی که در دوسالانۀ بین المللی کاریکاتور مقام اول را کسب کرد توضیح بده.
این کارتون، بازگو کنندۀ نقش زنان در مبارزه با ظلم و استبداد و ستم است. شما در تصویر، مراسم اعدامی را می بینید که پادشاه و سربازان و مردم، ناظر آن هستند و همه منتظر اجرای حکم اند اما مادر جلاد وارد میدان شده و گوش او را گرفته و از صحنه بیرون برده.
کدامیک از طرح هایت را بیشتر دوست داری و چرا؟
من، سه مدل کار انجام می دهم، یک سری برای مطبوعات، یک سری برای جشنواره ها و تعدادی نیز برای دل خودم! این دستۀ آخر نه محدودیت زمانی دارد و نه محدودیت موضوعی، آن ها را در سایتم منتشر می کنم و از بین این دسته، کارتون آیلان را بیشتر از همه دوست دارم. آیلان کودکی سوری بود که در جریان مهاجرت پناهندگان در دریا غرق شد و انتشار عکس او در ساحل، صحنۀ دردناکی را برای من رقم زد. طرحی برای آن کشیدم و در سایت منتشر کردم و چرخید و چرخید و در دنیا جزو ۱۰ کارتون برتر شد که به موضوع آیلان اشاره می کرد. این اثر را هم به این دلیل که به اتکای خودش جهانی شد و هم به این دلیل که در جریان مهاجرت ها اثرگذار بود و در کنار دیگر کارها موجب شد مردم کشورهای مقصدی مثل آلمان و اتریش از پناهندگان استقبال کنند و نگاهشان به این مردم مصیبت زده عوض شود بیشتر از بقیه دوست دارم.
جشنواره ها به کمک کاریکاتوریست‌ها آمده‌اند یا چون دیگر رشته‌ها بلای جانند؟
یکی از بهترین راه هایی که فعالان این حوزه می توانند از طریق آن خود را در سطح بین المللی مطرح کنند، شرکت در جشنواره هاست. ایران همیشه در این جشنواره ها خوش درخشیده و آثار کاریکاتوریست ها و کارتونیست های ایرانی بحق، یک سر و گردن بالاتر از بقیه است. خوشبختانه در جشنواره ها فضای خوبی مهیا شده و اینکه ورودی از ما دریافت نمی کنند و می توانیم آثارمان را ایمیل کنیم و هزینۀ پست هم بر ما هموار نمی شود موجب استقبال بیشتر از جشنواره ها شده است. تنها مشکلی که وجود دارد این است که به دلیل تحریم ها و مشکلات اقتصادی موجود، اگر بچه های ما نتوانند مستقیما در جشنواره های خارجی حضور داشته باشند؛ جایزه به سختی به دستشان می رسد و حتی ممکن است به دستشان نرسد که متاسفانه این موارد کم هم نیست و در حال افزایش است.
از انیمیشن موفق «کمک» بگو که چطور شکل گرفت؟
این انیمیشن پروژۀ دانشگاهی من بود که باید برای درس کارگردانی آن را می ساختم. سوژۀ آن نیز یکی از دغدغه های اجتماعی خودم بود. به کنسرتی رفته بودم و داشتم نوازندگی آن ها را از قاب محدود موبایلم تماشا می کردم، وقتی دقت کردم دیدم که اکثر مردم همین کار را کرده اند و به جای لذت بردن از کنسرت مشغول ثبت لحظه هستند. این فکر باعث شد انیمیشن «کمک» را بسازم. سختی کار هم در این بود که باید این مفهوم را در کوتاهترین زمان ممکن جا می دادم و خوشبختانه آموزشی که برای کاریکاتور دیده بودم به کمکم آمد و توانستم در این کار تلفیقی از کاریکاتور و انیمیشن به وجود بیاورم.
کار کدامیک از کارتونیست‌های ایرانی را بیشتر دنبال می کنی؟
آنهایی که طنز قوی دارند و مرا می خندانند. چون می دانم که این کار چقدر دشوار است. علی درخشی، محمدرضا دوست محمدی، سید مسعود شجاعی طباطبایی، جواد علیزاده و فرزانه وزیری تبار درخشی از جمله این افراد هستند.
برای کاریکاتوریست شدن چه باید کرد؟
باید به این دقت داشت که کاریکاتور و نقاشی با هم تفاوت اساسی دارند. در نقاشی با تکنیک می توان جلو رفت و نقاش شد اما در کاریکاتور نخستین چیزی که لازم است، نگاه است. باید حرفی برای گفتن داشته باشید و بعد به دنبال یادگرفتن فن بیان آن حرف از طریق ابزار کاریکاتور بروید. یک کاریکاتوریست باید یک پله بالاتر از مردم عادی بایستد و از این منظر به مسائل نگاه کند. بنابراین یادگرفتن تکنیک به تنهایی نمی تواند در کاریکاتوریست شدن تاثیری داشته باشد. با این همه به کسانی که به کار در این حوزه علاقمندند خواندن کتاب «فیل آبی» و گذراندن دوره های آموزشی خانه کاریکاتور حوزه هنری را که یکی از قوی ترین کانون های ایران در زمینۀ آموزش است پیشنهاد می کنم.
گفتگو از سمیرا قاسمی، خبرنگار فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما