خرمشهر؛ از تسخیر تا آزادی + جدول توزیع فراوانی شهدا

خبرگزاری ایمنا - گروه پایداری - امید کلاهدوزان : عراق که هدف خود را مشخص کرده بود با تمام توان درصدد اشغال خرمشهر بود در روز ٢/٧/٥٩ حدود ٢٠٠ نفر به شهادت رسیدند و عده زیادی مجروح شدند.

 نتیجه هجوم ٣روز دشمن شهادت ٤٨٠ غیرنظامی از زن و مرد و کودک جراحت بسیاری از مردم و ویرانی ساختمانها بود. بسیاری از انبارها و تاسیسات طعمه حریق شده بودند. اغلب ادارات بدون تخلیه امکانات و اسناد تعطیل شده بود. هرچند گاه یکی از آنها دستخوش حمله دشمن می شود. برخی از ارکان ارگانها بیوقفه در تلاش برای انجام اقدامات ضروری و امداد رسانی بودند.

نزدیک شدن مهاجمین بعثی به شهر نشانگر عدم وجود سازماندهی برای دفاع از مرز و نبز آشکار شدن ضعف نیروهای نظامی مدافع نقاط مرزی بود. ستاد عملیات خرمشهر (ستاد جنگ) نه فرمانده توانایی داشت که از امکانات موجود بهره لازم را ببرد و واحدهای از هم گسیخته ارتش و ژاندارمری را سازماندهی کند و از سرعت دشمن بکاهد و نیز نیروهای مردمی را به کار گیرد و نه نیروی سازمان یافته دیگری در اختیار داشت که جانشین یگانهای منهدم شده کند. لذا پس از ٣ روز خرمشهر مورد تهدید اساسی قرار می گیرد.

اما شیرمردان ایران که مولای خود را جز علی بن ابی طالب(ع) نمی دانستند با توکل بر خدا و عنایات الهی، وحدت را میان خود برقرار کردند و ۳۵ روز با کمترین مهمات و پشتیبانی قهرمانانه، زیر باران گلوله های خمپاره و توپ و تهاجم تانکهای دشمن بعثی مردانه ایستادند.

در تاریخ ۷/۷/۱۳۵۹ نیروهای عراقی به پانصد متری پل نور رسیدند و در اینجا بود که اولین مقاومتهای شدید رزمندگان اسلام در این منطقه با ایجاد موانع متعدد ضایعات و خسارات قابل توجهی به نیروهای دشمن وارد ساخت.

این مقاوت مردانه نیروهای ایرانی دشمن را وادار کرد که بجز گردان های هشتم و نهم تیپ ۳۳ نیروی مخصوص که در روزهای ابتدایی ماموریت پاکسازی شهر را به عهده داشتند گردان تانک "الحسن" وابسته به تیپ ٦ زرهی از لشکر ٥ مکانیزه به منطقه اعزام شود و به پیشروی به سمت پل نو و درگیری در حوالی "سوله ها" اقدام کند.

اما تلاش جدید دشمن نیز نتیجه مطلوب در پی نداشت. لشکر ٣عراق برای عبور از رودخانه کارون در انتظار پیشروی تیپ ٣٣ نیروی مخصوص و گردان تانک الحسن به سمت خرمشهر و تامین جناه چپ لشکر بود. عدم موفقیت تیپ ٣٣ از یک سو و ضرورت پیشروی سریعتر به سمت خرمشهر از سوی دیگر وضعیت جدیدی را برای دشمن به وجود آورد. دشمن پس از بررسی راهکارهای مناسب بندر خرمشهر را بعنوان محور پیشروی در دستور کار قرار داد.

در این چند روز درگیری های شدیدی بین نیوهای مردمی ایران و ارتش عراق برقرار بود و گاهی ارتش عراق در پیشروی موفق بود و گاهی دلاورمردان ایرانی موفق به یورش و عقب راندن نیروهای اشغال گر میشدند که این عمر باعث ایجاد رعب و وحشت شدیدی در دل نیروهای دشمن شده بود.

تصور دشمن تا این زمان این بود که با ورود به دروازههای شهر مقاومت مدافعان شهر در هم شکسته و شهر سقوط خواهد کرد ولی در کمال ناباوری خود را با مقاومت شگفت انگیز و قهرمانانهای مواجه دیدند

دشمن بین روزهای ١٤ تا ١٦ مهر، پس از تقویت و سازماندهی جدید توانست به داخل شهر نفوذ کند، ولی مسجد جامع شهر به صورت پایگاه مقاومت و سازماندهی نیروهای خودی و پل خرمشهر نیز به عنوان محل اتصال بخشهای غربی و شرقی شهر، جهت تامین عقبه نیروهای خودی، در تسلط مدافعین شهر قرار داشت.

در صبح روز سوم آبان ٥٩ مسجد جامع تقریبا سقوط کرده بود و عراقی ها به ٣٠ متری مسجد رسیده بودند. همه شهر تخلیه شده بود و نیرو های مهاجم به طرف پل آمده بودند. ساعت سه و نیم بامداد چهارم آبان از اتاق جنگ خبر آوردند که دستور رسیده شهر را تخلیه کنید چون می خواهند شهر را بمباران کنند. عه ای از بچه ها در مقابل این تصمیم مقاومت کرده و در شهر ماندند. باقیمانده نیروها با قایق از کارون عبور کردند خود را نجات دهند.

سرانجام در چهارم آبان ٥٩، اشغال خرمشهر – که رزمندگانش با نزدیک به دو ماه نبرد و تلاش شبانه روزی کوشیدند تا از تجاوز دشمن جلوگیری کنند – کامل شد. اما حماسه آفرینان خرمشهر می رفتند تا با خلق حماسه ای دیگر، خونین شهر را از چنگال دشمن رهایی بخشند.

پس از اشغال شهر، رژیم بعث در مستی حاصل از موفقیت، در خرمشهر اشغال شده دست به اقدامات عجیبی زد. اقداماتی که جز ذهن خیال‌باف حاکمان بغداد منطق دیگری نداشت. به دستور صدام، برای اداره شهر، یک عراقی به نام «حسین عطا» به سمت شهردار محمره (نامی که رسانه‌های بعثی برای خرمشهر به کار می‌بردند!) برگزیده شد و در اولین گام، مقدمات تاسیس شهرک صدام فراهم شد.
تأسیس و افتتاح مدرسه ابتدایی عرب زبان در خرمشهر با حضور وزیر آموزش عراق و سایر مقامات بعثی، انتقال تعدادی از کودکان بصره در یک اقدام نمایشی به یکی از مدارس خرمشهر، تاسیس بازار عربی محمره به وسیله تعدادی از تجار بصره در مکان قبلی بازار خرمشهر، تخلیه کلیه بانک‌های خرمشهر، تشکیل کمیته‌ای موسوم به کمیته تخلیه اموال از اقداماتی بود که ارتق عراق بعد از تصرف خرمشهر انجام داد.

نظامیان بعثی تنها به غارت بردن اموال مردم و تخریب آن‌ها اکتفا نکردند. دیوار نوشته‌هایی که در دفاع از انقلاب به وسیله مدافعین شهر نوشته شده بود، بزرگ‌ترین خطر برای سربازانی بود که چهره‌ای دیگر از ایران برای‌شان ترسیم کرده بودند، لذا دستور داده می‌شود تمام عکس‌ها و شعارهای فارسی را پاک کرد و سخنان صدام را جایگزین کنند.

در نامه سری که از آن زمان باقی مانده است اینگونه به نیروهای عراقی دستور می دند:

«سری / فوری
از: لشکر زرهی
به: تیپ (...) ۳۳ - تیپ ۴۴ - تیپ ۱۱۳
شماره ت س / ق ۱/ ه‌ / ق ص ۷۹۸
خواهشمند است کلیه عکس‌ها و شعارهای فارسی نوشته شده، بر روی دیوارها و تابلوهای موجود در خیابان‌ها و محله‌های اصلی شهر محمره را پاک کرده و به جای آن گفته‌های رئیس جمهور مبارز، صدام حسین و شعار حزب و انقلاب را ترسیم کنید. ما را باخبر سازید.
سرهنگ دوم عبدالمنعم عبدالطیف حسن
از طرف فرمانده سوم لشکر زرهی

اما این بد مستی نیروهای بعثی زیاد دوام نداشت و در حالی که تنها ۳۰  دقیقه از ورود به ۱۰ اردیبهشت ماه سال ۱۳۶۱ می گذشت صدای «بسم الله الرحمن الرحیم. بسم الله القاسم الجبارین، یا علی ابن ابی طالب» از سوی فرماندهی در تاریکی دل شب پیچید.

قرارگاه کربلا، مقر فرماندهی عملیات شهید آیت الله صدوقی و آیت الله مشکینی در کنار فرماندهان سپاه و ارتش حاضر بودند.

شمال کرخه کور محور قرارگاه قدس بود که دشمن با هوشیاری و موانع زیاد مانع پیشروی نیروها می شد اما رزمندگان موفق شدند از مواضع دشمن عبور کنند و «سرپل» را آزاد کردند.

در محور قرارگاه فتح، یگان های خودی ضمن عبور از رودخانه به سرعت خود را به جاده اهواز – خرمشهر رسانده و به ایجاد استحکامات و جلوگیری از نقل و انتقالات و تحرکات دشمن در جاده مذکور پرداختند.

نیروهای خودی همچنان در حال پیشروی بودند که دشمن با مشاهده هجوم نیروها غافلگیر شده متوجه پیشروی نیروهای ایران به طرف مرزشد، لشکر دشمن از ترس محاصره خود را به عقب کشاند.

دشمن عقب نشینی کرد، نیروهای قرارگاه قدس هم زمان با تعقیب نیروهای دشمن، تعدادی از آن ها را که از قافله عقب مانده بودند، اسیر کردند و جاده اهواز – خرمشهر آزاد شد. شادی بین ایرانیان هنوز تمام نشده بود که خبر آزاد سازی مناطقی همچون جفیر، پادگان حمید و هویزه بر شعف مردم مسلمان ایران که تنها تکیه گاه خود را خدا می دانند افزود.

باار دیگر رمز عملیات طنین انداز پیکره زخم خورده خونین شهرشد و در ساعت ۲۲:۳۰ اول خرداد ۱۳۶۱ تلاش برای آزادی سازی خرمشهر با رمز «بسم الله القاسم الجبارین یا محمد بن عبدالله (ع)» آغاز شد.

تک سریع و غافلگیرانه رزمندگان، نیروهای دوره دیده عراقی را دچار وحشت وسرگردانی شدید کرد و نتوانستند واکنش حساب شده ای از خود نشان دهند و ارتباط یگان های دشمن با یکدیگر قطع شد. فرار افسران و درجه داران و سربازان عراقی از منطقه خرمشهر گویای از هم پاشیدگی سازمان یگان های دشمن بود.

در ساعت ۱۱ صبح روز سوم خرداد در حالی که درگیری شدیدی بین قوای ایرانی و نیروهای عراقی در شمال نهر خین جریان داشت و دشمن در فکر شکستن حلقه محاصره خرمشهر بود، رزمندگان ایرانی از جناح غرب و خیابان کشتارگاه وارد شهر شدند. ناحیه گمرک خرمشهر در کنار اروند اندکی مقاومت کرد که آن هم به سرعت در هم شکسته شد.

یک ساعت بعد قوای ایران از سمت شمال و شرق وارد شهر شدند و نیروهای متجاوز بعثی که ۲۴ ساعت در محاصره کامل قرار داشتند، راهی جز اسارت یا فرار و یا کشته شدن نداشتند. بدین جهت واحدهای عراقی گروه گروه به اسارت رزمندگان اسلام در آمدند.

ساعت ۲ بعد از ظهر، خرمشهر به طور کامل آزاد شد و پرچم پر افتخار جمهوری اسلامی ایران برفراز «مسجد جامع» و پل تخریب شده خرمشهر به اهتزاز درآمد.

طی عملیات بیت المقدس ۵۰۳۸ کیلومتر مربع از اراضی اشغال شده از جمله شهرهای خرمشهر و هویزه و نیز پادگان حمید و جاده اهواز – خرمشهر آزاد شدند. علاوه بر این شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از تیررس توپخانه دشمن خارج گردیدند. هم چنین ۱۸۰ کیلومتر از خط مرزی تامین شد.

هم چنین در جریان آزادسازی خرمشهر حدود ۱۶ هزار نیروی عراقی کشته و زخمی شدند و همچنین ۱۹ هزار نفر نیروی عراقی به اسارت نیروهای ایرانی درآمدند.

با توجه به اطلاعات موجود بیشترین درصد شهدا به استان اصفهان، خوزستان، کرمانشاه، قم، بوشهر، تهران، فارس و آذربایجان اختصاص دارد، در ادامه جدول فراوانی شهدای عملیات بیت المقدس بر اساس استان ‌ها زا مشاهده می کنید: