به گزارش ایمنا، طرح خودکفایی شهرداری‌ها در سال ۱۳۶۳ مصوب شد تا شهرداری‌ها در یک فرایند سه ساله خودکفا شوند و از آن پس سهم کمک‌های دولتی کاهش چشمگیری پیدا کرد و شهرداری‌ها مجبور به استفاده از ابزارهای مختلف برای کسب درآمد شدند به طوری که اکنون درصد بالایی از درآمد شهرداری‌ها وابسته به ساخت و ساز و درآمد حاصل از عوارض پروانه‌های ساختمانی و فروش تراکم است، طی چند سال اخیر با توجه به شرایط سخت اقتصادی، ساخت و سازها رو به کاهش بوده در نتیجه در آمد حاصل از دریافت عوارض ساختمانی و فروش تراکم از یک منبع پایدار در سال‌های قبل، تبدیل به یک منبع ناپایدار درآمدی در سال‌های اخیر شده است.
برای اطلاع بیشتر در این باره همچنین در خصوص اهداف بودجه‌بندی شهرداری‌ها، ویژگی‌های بودجه سال آینده شهر اصفهان، راهکارهای مناسب برای ایجاد درآمدهای پایدار، نحوه تنظیم بودجه بر مبنای برنامه و موارد دیگر گفت وگوی با «سیدسعید انصاری‌فر» کارشناس برنامه و بودجه انجام داده ایم که در ادامه می‌خوانید:
اصول تنظیم بودجه چیست؟
بودجه دارای اصولی است که هنگام تدوین و تنظیم آن باید به موارد مهمی از جمله اصل سالانه بودن، اصل وحدت، جامعیت، تفصیلی بودن بودجه، تخصیص و عدم تخصیص، انعطاف پذیری، تخمینی بودن درآمدها و اصل تعادل آن توجه ویژه داشت؛ مهمترین اصل بودجه، جامعیت است که بر اساس آن باید تمام درآمدها و هزینه‌های شهرداری به هر شکل و نحوی در سند بودجه پیش‌بینی و به شورای اسلامی شهر تقدیم شود.
بودجه از تدوین تا اجرا چه مراحلی را پشت سر می‌گذارد؟
بودجه یک برنامه مالی سالیانه است که دارای چهار مرحله اساسی شامل تدوین، تصویب، اجرا و نظارت بر بودجه است؛ بودجه پس از ساعت‌ها کار کارشناسی و مدیریتی، توسط شهرداری تنظیم، تدوین و سپس به شورای اسلامی شهر طی لایحه بودجه ارسال می‌شود و پس از بررسی و تصویب توسط شورای شهر به شهرداری جهت اجرا ابلاغ خواهد شد.
بودجه‌بندی شهرداری‌ها با توجه به چه اهدافی انجام می‌شود؟
به طور کلی و خلاصه می‌توان گفت بودجه شهرداری‌ها شامل سه قسمت اصلی شامل بودجه نگهداری وضع موجود شهر، ساماندهی وضع موجود و توسعه شهر است.
هدف اصلی تدوین بودجه در ابتدا نگهداری، ساماندهی و سپس توسعه شهر در راستای اهداف، سیاست‌ها و شاخص‌های برنامه است، در واقع بودجه تخصیص منابع محدود به نیازهای نامحدود است و به طور طبیعی هنگام تخصیص این منابع محدود باید به طور ویژه اولویت‌ها، منافع شهر و شهروندان در نظر گرفته شود و منابع محدود به پروژه‌هایی تخصیص یابد که حداکثر بازدهی، خروجی و در یک کلام حداکثر بهره‌وری را برای شهر و شهروندان به همراه داشته باشد.
بودجه پیشنهادی شهرداری اصفهان برای سال آینده جوابگوی نیازهای شهر اصفهان است؟
در جواب این سؤال باید در مرحله اول به اولویتهای شهر اصفهان توجه کرد.
به نظر من در شرایط کنونی اولویت اصلی شهر، بحث آب، پساب و آلودگی هوا و در مرحله دوم موضوع حمل و نقل است.
با توجه به شرایط کم‌آبی که طی سال‌های اخیر شاهد آن بودیم و همچنین خشک‌شدن زاینده رود و به دنبال آن خشک شدن بسیاری از چاه‌ها و از دست رفتن فضای سبز و همچنین آلودگی هوا، توجه ویژه به موضوع پساب، احیاء منابع آبی جدید و حفظ فضای سبز موجود شهر در دستور کار مدیران شهرداری اصفهان قرار گرفته است.
همچنین در بحث حمل و نقل توجه بسیار ویژه‌ای به احداث و تکمیل خط دو قطار شهری و همچنین احداث مسیر سامانه حمل و نقل تندرو در بودجه سال ۹۸ شده است که امیدواریم با تحقق درآمد، شاهد پیشرفت بسیار چشمگیری در این حوزه‌ها باشیم و آینده‌ای بسیار روشن را برای شهر زیبای اصفهان رقم بزنیم.
البته لازم است تاکید کنم شهر یک موجود زنده است و یک موجود زنده برای رشد و پیشرفت نیازمند رشد متوازن و یکپارچه در تمامی ابعاد است و در این خصوص تمامی ارگان‌های شهری که به نحوی در مدیریت و اداره امور شهر مداخله می‌کنند، باید به صورت هماهنگ و همسو با یکدیگر در جهت توسعه و پیشرفت شهر همکاری داشته باشند.
آیا تنظیم بودجه شهرداری بر مبنای برنامه انجام شده است؟
خوشبختانه بودجه سال ۹۸ شهرداری اصفهان بر اساس برنامه عملیاتی، شاخص‌ها، سیاست‌ها و اولویتهای برنامه «اصفهان ۱۴۰۰» تنظیم و تدوین شده است و تا حد امکان سعی شده از تخصیص منابع به پروژه‌هایی که در راستای مقاصد و اهداف راهبردی شهرداری اصفهان نیست، جلوگیری شود؛ البته اینکه ادعا کنیم تمام ردیف‌های بودجه بر اساس برنامه تنظیم شده است نیز صحیح و منطقی نیست، زیرا شهر موجودی پویا و زنده است و نمی توان شهر را صد در صد بر اساس برنامه‌های از پیش تنظیم شده و برنامه‌ریزی شده اداره کرد چرا که ممکن است مواردی هم به صورت اقتضایی در بودجه در نظر گرفته شود ولی سهم این موارد در بودجه بسیار اندک باشد.
با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر کشور و بالتبع آن در شهرهای مختلف، چه اولویت‌هایی باید در تنظیم بودجه سال ۹۸ مورد توجه شهرداری قرار گیرد؟
به نظر من در شرایط کنونی و همچنین وضعیت درآمدی شهرداری ها، توجه ویژه به اجرای پروژه‌ها به صورت مشارکتی و جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، یکی از فاکتورهای بسیار شاخص و مهم جهت برون رفت از این شرایط و عدم توقف پروژه‌های شهری است.
البته در این خصوص لازم است تاکید کنم فراهم کردن شرایط و کاهش بروکراسی اداری و برطرف کردن موانع در جهت جذب سرمایه‌گذاران نیز از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است و مدیران شهری باید شرایط را برای جذب هر چه بیشتر سرمایه گذار فراهم کرده و با خلاقیت و نوآوری، پروژه‌های مشارکتی را به گونه‌ای تعریف کنندکه سود آن به شهر و شهروندان برسد و در این شرایط اقتصادی شاهد توقف پروژه‌های شهری نباشیم.
اولویت دوم همانطور که در بند ۱۱ از سیاست‌ها و راهبردهای بخشنامه بودجه سال ۹۸ سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور نیز به آن اشاره شده، توجه ویژه به اتمام طرح‌ها و پروژه‌های نیمه تمام است.
با توجه به شرایط کنونی اقتصاد کشور، مدیران شهری باید تا حد امکان از ورود به پروژه‌های جدید خودداری کرده و تمام تلاش آنها تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام و سپس تمرکز بر پروژه‌های جدید باشد.
چه راهکار مناسبی برای ایجاد درآمدهای پایدار پیشنهاد می‌کنید؟
همانطور که عرض کردم درآمد شهرداری ها وابستگی شدیدی به ساخت و ساز در سطح شهر دارد و نمی‌توان به یکباره این وابستگی را کاهش داد، در این راستا دولت باید قوانینی جهت بررسی و تصویب در دستور کار قرار دهد تا از وابستگی شهرداری‌ها به درآمدهای ناپایدار به مرور زمان کاسته شود.
قانون مالیات بر ارزش افزوده می‌تواند به عنوان یکی از راهکارهای ممکن در این خصوص مطرح باشد.
از جمله راهکارهای دیگری که می‌توان در تحقق درآمدهای پایدار بدان اشاره کرد، استفاده از منابع درآمدی موجود برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف است.
شهرداری می‌تواند با استفاده از امکانات و ابزارهایی که در اختیار دارد در زمینه‌های مختلفی سرمایه‌گذاری و مشارکت و اقدام به جذب سرمایه‌گذاران کند و معمولاً این نوع از سرمایه‌گذاری‌ها یا بازده کوتاه مدت و یا بازده بلند مدت دارد، اما نهایتاً هر دو باعث ایجاد درآمد برای شهرداری خواهد شد.
به هر حال شهرها نقش بسیار مهمی در اقصاد کشور ایفا می‌کنند و ایجاد منابع درآمدی پایدار برای آنها، توسعه پایدار شهر را نیز در پی خواهد داشت.
توسعه پایدار شهر باعث افزایش علاقه و جذب بیشتر سرمایه گذاران خارجی و اجرای بیشتر و بهتر پروژه‌های شهری خواهد شد که نهایتا منفعت آن برای شهر شهروندان باقی خواهد ماند.
ویژگی‌های بودجه سال آینده شهرداری چیست؟
بودجه سال ۹۸ در راستای اجرای سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و برنامه پنج‌ساله ششم توسعه کشور با رویکرد تقویت انضباط بودجه‌ای، مالی، پاسخگویی به شهروندان، افزایش کارایی و اثربخشی پروژه‌های تدوین شده است.
از ویژگی‌های بودجه سال ۹۸ می‌توان به ارسال همزمان بودجه شهرداری و مؤسسات وابسته به شورای اسلامی شهر، کنترل افزایش هزینه‌های جاری، شفاف‌سازی درآمدها و هزینه‌ها، یکسان‌سازی و استانداردسازی ردیف‌های جاری و درآمد مؤسسات وابسته در قالب سرفصل‌های ابلاغی وزارت کشور و سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، سهم قابل توجه پروژه‌های حمل و نقل و زیست‌محیطی، توجه ویژه به مباحث آب، فضای سبز، پساب و تصفیه ثانویه در کل بودجه اشاره کرد.
همچنین در بودجه سال آینده شهرداری توجه ویژه‌ای به پروژه‌های مشارکتی شده و تلاش بر این است که تا حد امکان هر منطقه چندین پروژه مشارکتی را در دستور کار خود قرار دهد؛ همچنین سعی شده تا حد امکان از تعریف پروژه‌های بدون طرح و برآورد در بودجه جلوگیری به عمل آید و تمرکز و دستور کار مدیریت شهری و شورای اسلامی شهر بر تکمیل پروژه‌های نیمه تمام باشد تا منافع اتمام این پروژه‌ها هر چه سریعتر نصیب شهر و شهروندان شود.
چالش اصلی بودجه شهرداری‌ها چیست؟
یکی از مباحث بسیار مهم و حیاتی در اجرای هر چه سریعتر پروژه‌های شهری، موضوع تحقق درآمد است، متاسفانه درصد بالایی از درآمد شهرداری‌ها وابسته به ساخت و ساز و درآمد حاصل از عوارض پروانه‌های ساختمانی و تراکم شده که متاسفانه در چند سال اخیر با توجه به شرایط سخت اقتصادی، ساخت و سازها رو به کاهش بوده است و از یک منبع پایدار در سال‌های قبل، تبدیل به یک منبع ناپایدار درآمدی در سال‌های اخیر شده است.
در این راستا لازم است مدیران شهری و به خصوص دولت به فکر راهکارهای جدید و پایدار درآمدی برای شهرداری‌ها باشد زیرا در غیر این صورت بدون شک در آینده‌ای نزدیک، شهرداری‌ها در اجرای پروژه‌های توسعه شهری و حتی نگهداری وضع موجود شهر دچار مشکلات جدی و عدیده‌ای خواهند شد.
به نظر شما چه بودجه‌ای اثربخش است؟
قبل از جواب به این سؤال باید تعریفی از «کارایی» و «اثربخشی» داشته باشم و آن اینکه کارایی بدان معنا است که با چه هزینه‌ای به اثر بخشی رسیده‌ایم (درست انجام دادن کار) و منظور از اثر بخشی، میزان دسترسی به اهداف و برنامه ها(کار درست انجام دادن) است و در نتیجه اثر بخشی و کارایی به بهره‌وری خواهیم رسید.
بودجه یک فرآیند است که دارای ورودی و خروجی است، بالتبع برای داشتن یک بودجه خوب و اثربخش باید به ورودی‌های این فرآیند که همان کارایی است، توجه ویژه شود.
از جمله ورودی های مهم تدوین بودجه می‌توان به برنامه‌های بالادستی، توجه به شاخص‌ها و سیاست‌های برنامه، آمار و اطلاعات، پروژه‌های دارای طرح و برآورد، کنترل پیشرفت پروژه‌های در حال اجرا، توجه ویژه به اولویتهای شهر، نحوه تعریف پروژه‌های شهری و امکان‌سنجی اجرای آنها و توجه ویژه به مهندسی ارزش در طراحی پروژه های اشاره کرد.
در صورت توجه به این موارد ذکر شده که می‌توان انتظار یک خروجی خوب که همان بودجه اثربخش است را داشته باشیم، یعنی باید ورودی خوب داشت تا بتوانیم انتظار خروجی اثربخش و بهره‌ور داشته باشیم، خوشبختانه در تدوین بودجه ۹۸ شهرداری اصفهان به جرأت می‌توان گفت اکثر این ورودی‌ها تا حد امکان مورد توجه قرار گرفته است و همچنین به طور ویژه سعی شده از تعریف پروژه‌های بدون طرح و برآورد در بودجه جلوگیری شود.
گفت و گو از: راضیه کشاورز- خبرنگار سرویس شهر خبرگزاری ایمنا
نظر شما