درمان‌هایی که اصلی نیستند

به گزارش خبرنگار ایمنا، این روزها که بحث بر سر سودجویی افراد و موسسات مختلف نقل محافل شده و از سودهای میلیاردی آنان سخن به میان می‌آید، بحث سوءاستفاده از انگیزه خانواده‌های این سرزمین برای موفقیت فرزندانشان تنها به موسسات کنکور و مافیای کتاب‌های درسی خلاصه نمی‌شود.

خانواده‌ای که شاید در سال‌های نخست زندگی فرزندش، درمی‌یابد که او دارای اختلال یا سندرم‌هایی است که آینده او را از موفقیت در شغل و تحصیل و بسیاری موارد دیگر که آرزوی هر پدر و مادری برای فرزندانشان است، جدا خواهد کرد، از هیچ تلاش و راهکاری برای بهبود زندگی او دریغ نمی‌کند.

سیکل درمانی موجود که نقص بسیاری دارد، از آنجایی که ممکن است به دست عده‌ای سودجو افتاده و عرصه شود که کودکان با نیازهای خاص را مانند فرصت‌های درآمدزا می‌بیند، باعث شده که والدین این کودکان هربار ناامیدانه روش‌های درمانی سابق را رها و امیدوارانه روش‌های جدیدی تری را پیش بگیرند و کوچ آنان بین مراکز و کلینیک‌های مختلف تمامی نداشته باشد.

در رابطه‌ای متقابل تا زمانی که این اشتیاق در خانواده‌های کودکان استثنایی وجود دارد، فرصت‌های سودجویی نیز برای بسیاری افراد فراهم است، فرصت‌هایی که نام‌های مشابه داشته و یک پسوند "درمانی" را با خود همراه کرده‌اند، مانند کتاب درمانی، آب درمانی، شن درمانی، بازی درمانی و مواردی دیگری که به لطف تبلیغات رسانه‌ای هر روز بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود.

موج سواری سودجویان بر روی پسوند "درمان"

برای آنکه بدانیم این درمان‌ها در چه مواقعی و برای کدام دسته از کودکان مورد اعتماد و رجوع است با افرادی که در این زمینه سال‌ها فعالیت می‌کنند گفت‌وگو کرده‌ایم؛ احسان کاظمی روانشناس و مولف بوده و خود سمینارهای بسیاری با موضوع کتاب درمانی برگزار کرده است؛ او بسیاری از باورهای رایج در تربیت کودکان را غلط دانسته و می‌گوید "در جامعه ما گاه گاه موجی ایجاد می‌شود و مردم به سمت آن کشیده می‌شوند که متاسفانه عده‌ای سودجو نیز بر آن موج سواری می‌کنند مانند همایش‌های بسیاری که با موضوع موفقیت در سطح شهر توسط کسانی که هیچ تخصصی ندارند برگزار می‌شود؛ کتاب درمانی یا سایر درمان‌های مکمل نیز به همین شکل است و امکان سوءاستفاده از آن وجود دارد بنابراین مردم باید در این زمینه و به اصول علمی آن آگاه باشند."

او مدعی است برخی ناشران برای آنکه کتاب خود را بفروشند آن را به عنوان ابزار کتاب درمانی معرفی می‌کنند و مانند عرصه‌های دیگر چاپ و نشر کتاب، نظارتی بر روی آن نیست "هر کتابی برای درمان مناسب نبوده و باید علاوه بر ساده و کاربردی بودن، مشکل تازه‌ای ایجاد نکند؛ کتاب درمانی را نه تنها برای بزرگسالان، بلکه برای بسیاری از کودکان می‌توان مورد استفاده قرار داد؛  "کودکان اتیستیک" می‌توانند از طریق شخصیت کتاب، روابط اجتماعی مطلوبی برقرار کنند یا توانایی تغییر در محیط را به دست آورند زیرا از طریق ذهن می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند؛ و یا کودکان بیش فعال از طریق کتاب‌های مناسب به مدیریت رفتار دست می‌یابند و کودکانی که اعتماد به نفس پایین و روابط اجتماعی ضعیفی دارند یا به بر خشم خود کنترل ندارند، کتاب‌های مناسب برای درمان آن‌ها در دسترس است."

این روانشناس کتاب درمانی را یک درمان مکمل نام برده و می‌گوید "کتاب درمانی مانند طبیعت درمانی می‌تواند ابزاری برای "من روان‌درمانگر" باشد تا به مراجع برای خروج از افسردگی با ارتباطی که او با شخصیت درون کتاب گرفته کمک کنم؛ البته شیوه استفاده من از کتاب و انجام تمرینات و البته مهارت همزاد پنداری با شخصیت‌های آن تعیین کننده است وگرنه کتاب به خودی خود درمان محسوب نمی‌شود."

درحالی که گاهی اوقات برای تبلیغ بیشتر این روش آن را کلید حل مشکلات جسمی و روحی می‌دانند، این روانشناس معتقد است "این روش به‌طور مستقیم نمی‌تواند امراض جسمی مانند زخم معده را درمان کند و این یک امر کاملا روشن است اما در خصوص بیماری‌های روان‌تنی که ناشی از ویژگی‌های شخصیتی افراد بوده، کتاب درمانی می‌تواند به عنوان یکی از روش‌های درمان مورد استفاده قرار گرفته و مشکل مراجعه کنندگان را تعدیل کند."

درمانگران کودک از اتهام سودجویی مبرا هستند

اما این نحوه درمان تنها به روانشناسان خلاصه نمی‌شود، کلینیک‌های کاردرمانی یکی از پر رفت و آمدترین مکان‌هایی است که کودکان استثنایی دست در دست والدین خود به آنجا می‌روند؛ امین نصر، یک کاردرمان است که به طور ویژه با کودکان اتیستیک کار می‌کند، او می‌گوید"چنین درمان‌هایی که به درمان‌های مکمل معروف هستند توسط بسیاری از درمانگران انجام می‌شود؛ روش‌هایی مانند رقص درمانی که برای افزایش هماهنگی ادراکی - شنیداری در مداخله و درمان کودکان استثنایی به کار گرفته می‌شود و قطعا نمی‌توان تاثیر آن‌ها را نادیده گرفت اما این یک امر بدیهی است که نمی‌توان تمام زمان جلسه درمان را به این روش‌ها اختصاص دهیم"

او همه جامعه درمانگران کودک را از اتهام سودجویی مبرا می‌داند و می‌گوید "نمی‌توان همه کسانی که در این حوزه کار می‌کنند را کسانی دانست که برای سودجویی و منافع مالی وارد شده‌اند اما باید توجه کرد که این روش‌های درمانی برای چه افرادی، با چه مدت زمانی و با توجه به اینکه چه مراقب‌های جانبی و محیط درمانی نیاز دارد مورد استفاده قرار داد به‌طور مثال آب درمانی از دیگر موارد این درمان‌های مکمل است که برای طیفی از کودکان دارای اتیسم که به دلیل مشکلات حسی نسبت به آب حساس هستند راهکار مناسبی است نه همه کودکان و استفاده از آن نتایج کاملا سطحی به دنبال خواهد داشت"

نصر توجه خانواده‌ها به پیش زمینه‌های درمانی و دقت در صحت تبلیغات را مهم می‌داند "فراگیری بسیاری مهارت‌ها برای کسانی مانند کودکان اتیستیک باید مورد توجه باشد اما به‌شرطی که پیش زمینه‌های آن رعایت شده و سپس به سراغ درمان‌ها و مهارت‌های مکمل برویم؛ باید تحت تاثیر تبلیغات و شایعه‌ها نیز قرار نگیریم، در برخی از رژیم‌های غذایی که برای کودکان اتیستیک اتخاذ می‌شود بسیار اغراق شده است که باید بدانیم با چنین روش‌هایی نمی‌توان کودک دارای اتیسم یا بسیاری از مشکلات ذهنی را متحول کرد."

جابه‌جایی متن و حاشیه گفتار درمانی

یک گفتار درمان نیز درباره تبعات جابجایی متن و حاشیه درمان اخطار می‌دهد، مهرداد اسفندیاری می‌گوید "در حیطه گفتار درمانی مانند بسیاری از حیطه‌های دیگر ورود نسجیده افراد و روش‌های درمان مشهود است اما باید بدانیم اختلالات گفتار شامل موارد مربوط به اختلالات و سندرم‌ها، شکاف لب و کام، صوت و بیماری‌های حنجره‌ای، لکنت، کم شنوایی و موارد از این دست است که درمان‌هایی در هر کدام از آن‌ها وجود دارد که به صورت درمان‌های مکمل استفاده می‌شود که متاسفانه بسیاری برای منافع مالی خود آن را به عنوان درمان اصلی اتخاذ می‌کنند."

او درباره نمونه‌های این امر می‌گوید "روش‌هایی مانند "نوروفیدبک" و TDCS که نه تنها گفتار درمان‌ها بلکه کار درمان‌ها و روانشناسان نیز از آن استفاده می‌کنند اما از لحاظ علمی دارای چارت علمی مشخصی است که در زمینه‌های محدودی و البته به عنوان درمان مکمل قابل استفاده است اما بارها شاهد آن بودم که در حوزه گفتار درمانی برخی آن را به عنوان درمان اصلی در حیطه‌های نامربوط به‌کار می‌گیرند و ادعا می‌کنند طی چند جلسه تمام مشکلات زبان و گفتار کودک حل خواهد شد"

او به گونه‌ای رایج از این درمان‌ها نیز اشاره می‌کند و می‌گوید "بازی درمانی یکی دیگر از درمان‌های مکمل است که در حیطه گفتار درمانی تنها برای کودکانی مناسب است که اولا نقص زبانی (Language) داشته باشد و دوما ضعف آن‌ها ناشی از مشکلات ذهنی و دقت و توجه باشد اما این روش را مانند دیگر موارد بسیاری از گفتار درمانگران برای تمام حیطه‌ها و تمام زمان جلسه درمان به‌کار می‌گیرند"

تنها مقصر توسل به درمان‌های مکمل خانواده‌های کودکان استثنایی یا هر خانواده‌ای که به نحوی به خاطر مشکلات فرزند خود به مراکز درمانی رجوع می‌کند نیستند اما مطمئنا یکی از بزرگترین عاملان برای رونق بیشتر کسب و کار این افراد سودجو خواهند بود که تنها راه تکرار نشدن این موضوع، آگاهسازی آنان است و این گزارش مقدمه‌ای کوتاه برای شرح بیشتر روش‌های درست و نادرست رواندرمانی و حیطه‌های مشابه بود و در گزارش‌های آینده، ایمنا راهکارهای درمانی مناسب را به این خانواده‌ها ارائه خواهد کرد.

گزارش از: علی یگانه نسب – خبرنگار سرویس جامعه ایمنا