به گزارش ایمنا، شهر فضای تعامل افرادی با روحیات، افکار، احساسات، توانایی‌ها، ظرفیت‌های جسمی و حرکتی، ذهنی و روانی متفاوت در همه سنین است از این رو، شهری را می‌توان قابل سکونت و زندگی دانست که همه ساکنان شهر بویژه گروه‌های خاص آسیب‌پذیر بتوانند از خدمات آن بهره‌مند شوند. در این راستا، مناسب‌سازی شهری ابزاری برای رسیدن به فرصت‌های برابر برای همه افراد و اقشار در جهت دسترسی به فضاهای شهری است.
به منظور برنامه‌ریزی بهتر برای مناسب‌سازی شهر، تدوین «سند راهبردی مناسب سازی فضاهای شهری برای افراد کم توان» شامل یک چشم انداز ۱۰ ساله در دستور کار قرار گرفت و در قالب این چشم‌انداز به تدوین راهبردهای بلند مدت پرداخته شد، از این رو برنامه‌های عملیاتی اجرایی یک ساله (۱۳۹۶)، دو برنامه دو ساله (۱۳۹۷-۱۳۹۸) و (۱۳۹۹- ۱۴۰۰) تهیه شد، اما به گفته مجری گروه پژوهشی مطالعات کاربردی شهری و منطقه‌ای دانشگاه هنر اصفهان، این سند در کتابخانه شهرداری خاک می‌خورد و این در حالی است که توسط شهرداری اصفهان برای تهیه آن ۸۰ میلیون تومان هزینه شد و ۴۰ نفر تلاش مستمر داشتند،
به منظور بررسی زوایای مختلف سند مناسب‌سازی شهر اصفهان گفت و گویی را با «احمد شاهیوندی» دکترای برنامه‌ریزی شهری و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
سند مناسب‌سازی شهر اصفهان را معرفی کنید؟
این سند یک برنامه مسأله‌محور مطابق با گروه خاص جامعه از جمله معلولان و جانبازان، کودکان، کهنسالان، زنان باردار و خانواده‌هایی است که درگیر مسائل این افراد هستند. در دنیای پیشرفته امروز برخی استانداردها وجود دارد که مطابق آن ضوابط از نظر برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت بر اجرا پیش می‌رود، از این رو مدیران شهری با توجه به ضوابطی که دارند، خیلی به سند مناسب‌سازی نیاز ندارند و طبق ضوابط عمل می کنند، اما در کشورهای جهان سوم و در حال توسعه مثل ایران، ضوابطی از برخی کشورهای اروپایی الگوگیری و بازنگری شده، اما رعایت نمی‌شود.
شهرداری می خواهد علاوه بر طرح جامع و تفصیلی و سند راهبردی، برنامه‌ای هم برای مناسب‌سازی داشته باشد تا فضای شهری را برای افراد کم توان هموار کند، از این رو سند مناسب‌سازی شهر اصفهان در سال ۹۶ نهایی و تحویل شهرداری اصفهان شد؛ چشم‌انداز تعریف شده این سند برای سال ۱۴۰۴ و شامل دو برنامه پنج ساله است که در برنامه‌های پنج ساله، پنج برنامه کوتاه مدت سالانه در نظر گرفته شده است.
فلسفه وجودی سند مناسب‌سازی چیست و این سند از نظر تئوری چه کمکی به شهر می‌کند؟
این سند برنامه‌ای منسجم در خصوص مناسب‌سازی فضای شهر برای ۱۵ منطقه و مطابق با نیاز تمام گروه‌ها است که برای تهیه آن از بیش از ۱۰۰۰ نفر از اقشار کم‌توان همچنین تمام گروه‌های خاص و مسئولان بهزیستی، بنیاد شهید و امور ایثارگران، استانداری و شهرداری پرسشگری و مصاحبه انجام شد، بنابراین این یک برنامه منسجم برای مناسب‌سازی به شمار می‌رود.
چشم انداز تعریف شده در سند مناسب‌سازی شهر برای سال ۱۴۰۴ است و برنامه‌های راهبردی، سیاست‌ها و پلان‌های اجرایی یک ساله در آن تعریف شده است. علاوه بر برنامه یکساله وظایف هر دستگاه بیرون از شهرداری را مشخص کردیم و در ادامه اینکه در داخل مجموعه شهرداری وظایف معاونت‌ها از جمله حمل و نقل و ترافیک، برنامه‌ریزی و پژوهش، شهرسازی و معماری نیز مشخص شده و از نظر تئوریکی نیز یک رویکرد جدیدی ایجاد شده است.
متأسفانه هر کسی در کشور ما دچار مشکل جسمی یا حسّی می‌شود، همه به او با نگاهی متفاوت می‌نگرند و شرایطی ایجاد می‌شود که فرد در انزوا قرار می‌گیرد و امکان مشارکت ندارد، در حالی که در دنیا معلولیت و سالمندی را امری طبیعی می‌دانند و بر این باور هستند همچنان که زاد و ولد و مرگ و میر وجود دارد، به معلولیت و کهنسالی نباید به عنوان یک پدیده تأسف بار نگاه کرد، بلکه باید به عنوان پدیده‌ای که همیشه وجود داشته، نگریست.
به هر حال در دوران کودکی فرد کم‌توان است، دوره میانسالی از یک کودک مراقبت و حمایت می‌کند و سپس در دوران کهنسالی باز هم دچار مشکلات جسمی خواهد شد، پس به جای اینکه اینگونه نگاه کنیم باید بگوییم معلولیت، کم‌توانی و کهنسالی امری طبیعی است و به جای تاسف خوردن، فضایی ایجاد کنیم که مورد استفاده همگان قرار گیرد. در این راستا با حمایت‌های معاونت پژوهش و فناوری شهرداری اصفهان که یکی از معاونت های موفق مدیریت شهری اصفهان در دروه‌های مختلف بوده، سند مناسب سازی شهر اصفهان را در قالب کتاب با عنوان «فضاهای شهری برای شهروندان با شرایط خاص» آماده کردیم که در مرحله داوری و چاپ است تا در اختیار سازمان‌های متولی و مسئولان مناسب سازی شهر قرار گیرد.
تا چه اندازه معلولان شهر در جریان سند مناسب‌سازی هستند و از نتایج آن رضایت دارند؟
در این رابطه جلساتی برگزار و سعی کردیم افرادی که درگیر این موضوع هستند اظهارنظر کنند. با توجه به ماهیت موضوع، تمام ابعاد فضاهای شهری از جمله پیاده‌روها، خیابان‌ها، مبلمان شهری، شبکه حمل و نقل عمومی، پارک‌ها و فضای سبز، ورودی ساختمان‌های عمومی و ... در ابعاد کمّی و کیفی و از طریق پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده و برداشت میدانی مورد سنجش قرار گرفت.
هر گاه سند مناسب‌سازی شهر مورد استفاده قرار گیرد و اجرایی شود می‌توانیم نتیجه بگیریم که معلولان از نتایج آن رضایت دارند و کارکرد سند خوشایند بوده است یا خیر؛ به هر حال سند به خودی خود مفید نیست و باید اجرا شود. متأسفانه علی‌رغم تلاش‌های زیادی که در این پروژه انجام شد، این سند مورد استفاده قرار نگرفته و در حد پلان ( نقشه) باقی مانده است.
یکی از شاخص‌های ارزیابی سند راهبردی اصفهان ۱۴۰۰ میزان مطلوبیت فضاهای شهری برای معلولان، جانبازان و سالمندان است. با توجه به این موضوع، شاخص سنجش مناسب‌سازی شهر اصفهان چه بوده است؟
ما چهار شاخص را مورد توجه قرار دادیم و سعی کردیم برای آنها ایده‌پردازی کنیم؛ شاخص اول پارک‌ها و فضاهای سبز و فضاهایی که مختص عموم است و بسیاری از افراد سالمند به آنجا مراجعه می‌کنند، یکی دیگر از شاخص‌ها معابر و پیاده‌روها بوده که اتصال و پیوستگی پیاده‌روها بررسی شده، ورودی ساختمان‌های عمومی که فضاهای نیمه عمومی شهر است نیز مورد توجه قرار گرفته؛ چهارمین مورد سیستم حمل و نقل عمومی است که بر اساس مطالعات جهانی به صورت دقیق بررسی شده و ایده‌پردازی‌هایی انجام شده و تصمیم‌گیری‌های مطلوبی برای مناسب‌سازی سیستم حمل و نقل عمومی برای افراد کم توان در نظر گرفته شده که در هر منطقه از شهر می‌توان این گزینه‌ها را اجرایی کرد.
طبق این سند تا چند سال آینده شهر اصفهان برای ناتوان جسمی و حرکتی مناسب می‌شود؟
نکته اساسی که وجود دارد این است که در دنیا موضوعی با عنوان طراحی همه شمول و دسترسی از درب تا درب وجود دارد، بدان معنا که پس از خروج از درب منزل تا درب مکانی که باید به آن برسیم، دسترسی‌ها مناسب و نیاز به کمک فرد دوم وجود نداشته باشد، اما در این زمینه ضعف‌های زیادی داریم.
در واقع حتی در برخی از محله های شهری پیاده رو به آن مفهوم وجود ندارد یا اتصال پیاده‌روها یا شیب آنها مناسب نیست؛ حتی شهرک‌های نوسازی مثل شهرک ولی عصر ۱۰۰ پیاده رو استاندارد ندارد، بنابراین نمی‌توان گفت اگر سند اجرا شود همه چیز حل می‌شو، زیرا تاکید این سند بر محورهای اصلی شهر و دسترسی به خیابان‌های اصلی است.
اگر تا سال ۱۴۰۴ این سند را دنبال کنیم، معابر و پیاده‌روهای اصلی و شبکه‌های ارتباطی شهر که اسکلت‌بندی اصلی شهر هستند، مناسب می‌شوند، اما تحقق آن نیاز به سرمایه‌گذاری عظیم‌تر برای این شعار یا واقعیت از درب تا درب دارد؛ برخی از کوچه‌های ما پیاده رو ندارد، سرعت خودرو در آنها زیاد است، جرأت نداریم اجازه دهیم کودکانمان مثل دوران گذشته در کوچه بازی کنند، از این رو یا باید بخشی از کوچه‌ها را برای گذر افراد پیاده تخصیص داده یا کاری کنیم که سرعت خودروها کاهش پیدا کند، البته نیاز به برنامه‌ریزی جامع است تا برای تمام کوچه‌ها و محلات برنامه‌ای مدون تدوین کرد.
آیا می‌توان طبق این سند، برنامه‌ریزی‌های بلند مدت وکوتاه مدت تهیه کرد؟ اگر پاسخ مثبت است، برنامه‌ریزی‌ها چگونه انجام می‌شود و اگر جواب منفی است علت چیست؟
بر اساس این سند قطعاً می‌توان برنامه‌ریزی کرد چون در آن گروه‌های مختلف مورد توجه قرار گرفته‌اند از جمله گروه‌های مختلف معلولان و کم توانان جسمی و حرکتی که ذی‌نفعان هستند، کارشناسان فعال در دستگاه‌های دولتی به عنوان ذی نفوذ و کارشناسانی که در این عرصه مطالعات و پژوهش انجام می‌دهند مثل شهرسازان، معماران و ... به عنوان ذی‌مدخلان، بنابراین یک دید جامعی نسبت به موضوع داشته و می‌توان بر روی آن تاکید کرد؛ این سند برنامه بلندمدت دارد و بر اساس چشم‌انداز تعریف شده یک برنامه پنج ساله تا سال ۱۴۰۴ تعریف کرده که طبق پهنه‌بندی در آن مشخص شده است که کدام نقاط از مناطق ۱۵ گانه شهر نیاز به مناسب‌سازی بیشتر دارد.
برای اجرایی شدن این طرح‌ها دو موضوع مهم وجود دارد یکی اینکه باید التزام منطقی و هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف در کار وجود داشته باشد و همه باید ملزم باشیم تا در هماهنگی جامع این کار صورت گیرد و دوم بهینه‌سازی است یعنی بهترین کارها را با کمترین هزینه انجام دهیم. نباید اعتبارات را هر جایی بی‌دلیل هزینه کنیم، هزینه‌ها باید درست خرج شود و از هدر رفت آن جلوگیری کرد.
اگر می خواستید سند مناسب‌سازی شهر را بار دیگر تهیه کنید، با چه رویکردی اقدام می‌کردید؟
ما سعی کردیم رویکردی جامع داشته باشیم؛ زمانی می‌توان پروژه سند مناسب‌سازی را نقد کرد که اجرای آن آغاز شده باشد؛ یعنی در مراحل مختلف اجرا بفهمیم کدام بخش‌ها مشکل دارد و این در حالی است که سند مناسب‌سازی شهر اجرا نشده و در کتابخانه شهرداری اصفهان خاک می‌خورد.
علت اجرایی نشدن این سند چه بوده است؟
دلیل نامعلوم است، علی‌رغم اینکه ۸۰ میلیون تومان از سوی شهرداری هزینه شد و تیم ۴۰ نفره برای تهیه آن تلاش کرد و برای تمام مناطق و معاونت‌ها شاخص‌هایی مشخص شد. حتی تاکید داشتیم هر جلسه‌ای نیاز به این بود برای دفاع از نقدهای احتمالی حضور یافته و دفاع کنیم، حضور خواهیم داشت.
نظر شما