به گزارش خبرنگار ایمنا، آلرژی واکنش سیستم ایمنی بدن به برخی عوامل محیطی، مواد غذایی، دارویی و .. است که آسیبی به بدن وارد نمی‌کند. به عنوان مثال گرده گل و گیاه، حشرات میکروسکوپی، بعضی مواد غذایی و... موجب واکنش بیش از پیش سیستم ایمنی بدن در مقابل این عوامل بیرونی می‌شود که علائم و نشانه‌هایی را بروز می‌دهد که آلرژی‌ها و نوع بروز آنها با هم متفاوت است. عده‌ای از مردم به دلیل عدم آگاهی و ناآشنا بودن با علائم و نشانه‌های بروز آلرژی مصرف برخی مواد غذایی، میوه‌ها و خشکی هوا را علل بروز آلرژی می‌دانند و از این جهت بر ایجاد رطوبت در خانه تاکید دارند.
برای بررسی این موضوع گفت‌وگویی با بهزاد شاکریان، فوق تخصص آلرژی ایمونولوژی بالینی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
آلرژی چگونه بروز پیدا می‌کند؟
آلرژی، زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی انسان پاسخ نامناسب به محرک‌های محیطی دهد چراکه عوامل محیطی در ایجاد آلرژی دخیل است. عوامل آلرژی می‌توانند بسیار متنوع باشند، به عنوان مثال برخی افراد به گرده‌های گیاهان مختلف حساسیت دارند و در گروهی دیگر سیستم ایمنی بعضی افراد با پروتئین‌های موجود در مواد غذایی بیگانه است و به آلرژی تبدیل می‌شود؛ زیرا بدن انسان در حالت عادی به پروتئین‌های موجود در غذا واکنش نشان نمی‌دهد.
گاهی نیز آلرژی به صورت مقطعی و در فصل خاصی اتفاق می‌افتد. به این موارد "آلرژی فصلی" گفته می‌شود که اصولاً به دلیل گرده افشانی گل‌ها و گیاهان است که سیستم ایمنی واکنش نشان می‌دهد و در سایر فصول رخ نمی‌دهد.
علاوه بر این آلرژی به جانداران میکروسکوپی (مایت) که در همه خانه‌ها وجود دارد و مرتبط به زمان خاصی نیست، نیز مشاهده شده است. البته این جانداران میکروسکوپی در خانه‌های قدیمی، کثیف و در سوله‌های گندم بیشتر وجود دارند. برخی افراد نیز به مواد غذایی یا داروهای خاص آلرژی دارند که در برخی مواقع بسیار خطرناک است.
آلرژی دائمی است یا قابل درمان است؟
بیماری‌های آلرژی دائمی نیست. بلکه وابسته به مولکولی است که بدن نسبت به آن حساس شده، البته با پیشرفت‌های علمی، آلرژی با روش‌های جدید قابل درمان است. حتی در برخی مواقع آلرژی‌ها بدون درمان و کاملاً به صورت اتفاقی از بین می‌روند، برخی آلرژی‌ها نیاز به درمان داشته و متاسفانه برخی از آنها ذاتاً مادام العمر است و شانس بهبودی بسیار کم وجود دارد. به عنوان نمونه، در مورد شخصی که نسبت به غذاهای دریایی و بادام زمینی دچار حساسیت شده شانس بهبودی با گذشت زمان بسیار کم است. از طرفی کودکان زیر دو سال به تخم مرغ، شیر و لبنیات آلرژی دارند و حدوداً ۹۰ درصد این کودکان تا سن پنج سالگی به صورت ناگهانی درمان می‌شوند.
چرا برخی غذاها برای کودکان زیر دو سال توصیه نمی‌شود؟
در این خصوص تحقیقات بسیاری انجام شده که برخی غذاها برای کودکان زیر دو سال توصیه نمی‌شود، زیرا سیستم ایمنی آنها تکامل پیدا نکرده و در نتیجه آسیب پذیرتر است و به بعضی مواد غذایی واکنش نشان می‌دهد. زمانی که سیستم ایمنی کودکان حساس شود در پیش فرض آنها ذخیره شده و آلرژی آنها به آن مواد غذایی مادام العمر می‌شود. باید خانواده‌ها به توصیه پزشکان در این موارد دقت کنند تا در آینده کودکان دچار مشکلات آلرژیک نشوند.
پدر و مادران حتی خوردن برخی میوه‌ها را به کودکان بالای پنج سال نیز توصیه نمی‌کنند، زیرا معتقدند ایجاد آلرژی می‌کند؛ در صورتی که این باور غلط است، مگر اینکه تشخیص پزشک باشد که مولکول‌های سیستم ایمنی یک کودک به برخی میوه و مواد غذایی واکنش نشان می‌دهد و حساس است و درنتیجه باید برای درمان اقدام شود.
آیا آلرژی جنبه وراثتی دارد؟
در اینکه جنبه وراثتی در ابتلا به آلرژی بسیار مهم است، شکی نیست. حدود ۱۵ ژن شناسایی شده که بر کروموزوم‌ها تاثیرگذار هستند، گرچه این ژن‌ها همیشه وجود داشته و در طول تاریخ تغییر نکرده ولی تحقیقات بزرگانی نظیر زکریای رازی نشان می‌دهد که شیوع آلرژی‌ها بسیار نایاب بوده ولی امروزه فراگیر شده‌اند. به طوری که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده ۴۰ درصد واکنش ژن‌ها، با عوامل محیطی در ارتباط است، تغییرات آب وهوایی و آلودگی ها بر بروز ژن‌ها موثرتر است.
آیا رطوبت هوا در پیدایش آلرژی‌ها تاثیرگذار است؟
کودکانی که همیشه در معرض رطوبت هوا هستند، شانس بیشتری دارند که آلرژی در آنها بروز پیدا کند. رطوبت یک شمشیر دو لبه است، یک لبه آن به بیمار سود رسانده و در یک لبه به بیمار آسیب می‌رساند؛ اگر در خانه‌ای همیشه هوا را مرطوب نگه داریم. روی وسایل خانه کپک می‌زند و میکروب‌های میکروسکوپی رشد می‌کند؛ رطوبت بالای خانه به صورت مصنوعی یک مکان کشت برای قارچ و کپک‌ها ایجاد می‌کند.
در چنین شرایطی میزان ابتلا به آلرژی در افراد افزایش می‌یابد. بعضی خانواده‌ها در ابتدای زمستان، دستگاه بخور را روشن کرده و تا پایان زمستان آن را خاموش نمی‌کنند اما طریقه صحیح مصرف از این دستگاه تنها در زمان سرماخوردگی است و پس از آن باید خاموش شود تا هوای تمیز فصل جریان داشته باشد. از سویی خشکی هوا تأثیر کمتری در ایجاد آلرژی دارد، بلکه خشکی هوا توام با آلودگی در تشدید آلرژی مؤثر است. ژن مستعد در کنار محیط آلوده باعث ایجاد آلرژی در افراد می‌شود.
آیا خوابیدن کودکان بر سرامیک و محیط‌های سرد زمینه ایجاد آلرژی است؟
علاقه کودکان به خوابیدن بر روی سرامیک، آلرژی نیست، یک بالانس خودکار در سیستم عصبی هر فرد است که فرد تمایل به گرمی یا سردی دارد که در طب سنتی به آن "طبع" می‌گویند. در تصاویر مختلف فردی با یک زیرپوش زیر دمای ۴۰ درجه زیر صفر در برف خوابیده و مشکلی ندارد. این موارد به طبع و اعصاب هر شخص بستگی دارد که در تخصص من نیست که بیش از این بتوانم در مورد آن صحبت کنم.
چگونه عوامل محیطی در بروز آلرژی مؤثر است؟
برخی افراد به گرده افشانی گل‌ها و درختان حساس هستند، به عنوان مثال شخصی به گرده افشانی چنار حساس است اما زمانی که هلو می‌خورد لب‌هایش ورم می‌کند و دچار خارش و عطسه می‌شود. این شخص به هلو حساس نیست، اما یک مولکول مشترک میان گرده چنار و هلو وجود دارد که به آن واکنش متقاطع می‌گویند. بنابراین دلیل آلرژی از این دست را می‌توان ایجاد واکنش میان این دو مولکول شبیه به هم در بدن دانست و می‌توان گفت آلرژی در این زمینه ارتباط زیادی به میوه‌ها ندارد.
آیا آسم نوعی آلرژی است؟
آسم‌ها دو گروه هستند که به انواع آلرژیک و غیرآلرژیک تقسیم می‌شود. فردی که در یک کارخانه رنگ سازی کار می‌کند و بخارهای شیمیایی باعث تخریب ریه او شده و آسم ایجاد می‌شود این موضوع ربطی به آلرژی ندارد. اما به طور کلی بیش از ۷۰ درصد کل آسم‌ها آلرژیک هستند که در ریه بروز پیدا می‌کند.
این موضوع صحت دارد که بروز آلرژی‌ها در سنین میانسالی غیرممکن است؟
آلرژی‌ها بیماری سیستم ایمنی افراد جوان است و سیستم ایمنی به طور پیش فرض می‌تواند دچار آلرژی شود. از ۴۰ سالگی به بعد تغییراتی در ساختار سیستم ایمنی به وجود می‌آید که دیگر در آن آلرژی ایجاد نخواهد شد و اگر شخص دچار آسم است، بیماری او نیز ملایم‌تر می‌شود.
نشانه‌ها و علائم در آلرژی‌ها چه تفاوت‌هایی دارد؟
آلرژی یک شاخه از علم پزشکی است و حتی بسیاری پزشکان که از چند سال پیش در این رشته فارغ التحصیل شده‌اند ممکن است با برخی از بیماری‌های آلرژی آشنا نباشند. از سال ۲۰۰۰ میلادی به طور گسترده بر بروز و علائم بیماری‌های آلرژی مطالعات گسترده انجام شده است. علائم آلرژی بسته به اینکه مربوط به کدام سیستم ایمنی بدن باشد، متفاوت است. چهار نوع عمده آلرژی شامل تنفسی و فوقانی گوش، تنفس تحتانی ریه، آسم و آلرژیک گوارشی که به شکل دل دردهای مزمن و اسهال‌های طولانی در کودکان دیده می‌شود. عمدتاً کودکان به مواد غذایی حساس هستند و باید برخی مواد غذایی از رژیم آنها حذف شود و در نهایت آلرژی‌های پوستی که به صورت کهیر و خارش‌های طولانی مدت خود را نشان می‌دهند، وجود دارد. البته در برخی افراد نیز بر اساس گزارش‌های جهانی از آلرژی مغزی یاد شده که به صورت تشنج بروز پیدا می‌کند.
آیا حضور کودکان در مهدهای کودک زمینه ساز آلرژی است؟
در ۲۰ سال گذشته مطالعات جهانی معروف به آیساک انجام شده که با پژوهش در ۴۶ کشور جهان انجام شد و ایران نیز جزء این کشورها بوده و در نهایت نتایج اعلام شده نشان داد هر چه فرد تماس بیشتری با افراد و محیط‌های شلوغ داشته باشد شانس ابتلا به آلرژی در او پایین می‌آید و هر چقدر افراد در جاهای خلوت باشد از شانس آلرژی بیشتری برخوردار است. طبق تحقیقات کودکان خانواده‌های آپارتمانی شهری بیشتر از کودکان روستایی در معرض ابتلا به آلرژی هستند.
چه اقداماتی باید برای درمان بیماری آلرژی انجام داد؟
در برخی مواقع شخص به دلیل شرایط کاری و تماس با آلودگی‌های صنعتی دچار بیماری آلرژی می‌شود که در صورت امکان باید شغل خود را تغییر دهد. گاهی عوامل محیطی را نمی‌توان، حذف کرد و باید به درمان‌های دارویی تکیه کرد. درمان‌های دارویی به سه گروه تقسیم می‌شود، داروهای استنشاقی که داخل بینی و ریه اسپری می‌شود، داروهای موضعی مانند پماد و قرص‌های خوراکی و به ندرت داروهای ترزیقی استفاده می‌شود؛ درنهایت اگر درمان دارویی پاسخگو نباشد و بیماری آزار دهنده شود و زندگی فرد را مختل کند، پزشکان با تجهیزات پزشکی بدن بیمار را از آلرژی پاک می‌کنند.
چه مراکزی در اصفهان و دیگر شهرها وجود دارد که می‌توان به آنها برای این موضوع مراجعه کرد؟
حداکثر تا سال آینده دو کلینیک تخصصی آلرژی در اصفهان افتتاح می‌شود اما در حال حاضر باید بیماران به پزشکانی که در رشته فوق تخصص آلرژی و ایمنولوژی بالینی تحصیل کرده‌اند، مراجعه کنند.
نظر شما