به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرضا، به این قبیل سکونت‌گاه‌ها در مناطق کویری «واحه» و در سایر مناطق، «آبادی» یا «روستا» می‌گویند. در غالب این روستاها که در برخی موارد با تغییر نام و موقعیت جغرافیایی و سیاسی در ادوار اخیر به شهر تبدیل شده‌اند، یادمان‌هایی تاریخی از گذشته برجای مانده است.
اگر از شهرضا به سمت جنوب حرکت کنید، به شهر جدیدالتأسیسی به نام «منظریه» می‌رسید که از پیوستن چند روستای دارای پیشینه تاریخی تشکیل شده است. «وصف» نام محلی است که در مبدأ ورودی این شهر قرار دارد. بنا بر اعتقاد مرحوم «مسیح‌الله جمالی»، نویسنده کتاب «تاریخ شهرضا» وصف از سایر روستاهای پیرامون خود قدیمی‌تر است.
وجه تسمیه
درخصوص وجه تسمیه این محل، برخی اعتقاد دارند که در اصل «وَقَف» بوده که اشاره به روایتی دارد که بر اساس آن این روستا در گذشته وقف شاه نجف حضرت علی(ع) شده است هرچند مدارک مستندی در این باره وجود ندارد، اما وجود اراضی موقوفه فراوان این محل تا حدودی این حدس را تقویت می‌کند.
برخی دیگر اعتقاد دارند که وصف در اصل «وصل» بوده و منظور از آن محلی بوده که مناطق اطراف را به راه اصلی، وصل می‌کرده است. برخی دیگر عقیده دارند وصف در اصل قَصَب بوده که به واژه قَصَبه به معنای روستا اشاره دارد.
باباپیر
در قسمتی از اراضی زراعی این منطقه، مقبره‌ای قرار دارد که به «باباپیر» مشهور است. به اعتقاد کهنسالان، باباپیر فردی صاحب‌نفوذ و مورد اعتماد اهالی بوده است که در حمله دزدان و غارتگران در عصر فترت حکومت قاجار کشته شده است، اما از آثار برجای مانده از مقبره پیداست که زمان درگذشت او مربوط به زمانی کهن‌تر از اواخر عصر قاجار است.
نویسنده تاریخ شهرضا از تعدادی کوزه سفالگری مربوط به دوران پیش از اسلام سخن می‌گوید که در اواسط دهه ۳۰ خورشیدی در «روستای وصف از توابع دهستان منظریه» کشف شده است؛ همچنین نگارنده به یک کارگاه کوزه‌گری اشاره می‌کند که احتمالأ مربوط به عصر ساسانی بوده و در منطقه باباپیر روستای وصف یافت شده است.
در این روستا تپه کوچکی وجود دارد که در آن بقایای گورهایی یافت شده است که به اعتقاد اهالی، مزار مردگان است در زمانی که محل فعلی روستا در جایی غیر از موقعیت کنونی، در نزدیکی تپه قرار داشته است.
قنات گبرکَن
قنات وصف به طول پنج کیلومتر، کهن‌ترین قنات این منطقه است که در دوران پیش از اسلام حفر شده است و برخی از اهالی آن را قنات گَبرکن می‌دانند.
رکن آباد
در سمت شمالی محله وصف، قلعه تاریخی «رکن آباد» قرار دارد که موقعیت فعلی آن در حد فاصل بین دو محله وصف و «عمروآباد» است. این قلعه آسیب فراوان دیده و دیوارهای اطراف آن فرو ریخته و بناهای آن ویران شده است، اما هنوز هم ویرانی‌های آن، از صلابت و شکوه گذشته این بنا حکایت می‌کند.
ظاهر ساده این بنا این شائبه را ایجاد کرده است که کاربری این قلعه نظامی بوده و از آن به عنوان یک پادگان نظامی استفاده می‌شده است؛ هر چند سادگی بنا و آنچه بر جای مانده امکان تشخیص زمان دقیق ساخت اثر را مشکل می‌کند، اما بر اساس تحقیقات میدانی و مشاهده ویژگی‌هایی نظیر پلان مستطیل شکل، فضای شبستانی یا چهل ستونی، ساده و بی پیرایه و فاقد تزیینات، مصالح اولیه خشت خام و آجر فاقد پوشش و تزیینات و گاه با پوشش کاهگل، استفاده از تک منار منفک با مقطع دایره‌ای در شمال بنا، قوس‌های بیضی، تخم‌مرغی و ناری، می‌توان دریافت که سازه سبک معماری خراسانی است.
این سبک معماری، نخستین سبک معماری اسلامی بوده است و بر همین اساس برخی استدلال کرده‌اند که رکن‌آباد، مربوط به قرون نخستین اسلامی بوده است. مصالح این قلعه خشت و گل است و به ندرت در بخش‌هایی از آن از آجر و گچ استفاده شده است. بارو یا دیوار ضخیم این قلعه از نوع چینه یا دیوارهای گلی است که آن را بندبند یا با خشت‌های قطور ساخته‌اند و برای استحکام آن، قطر و ضخامت بعضی از باروها را به چهار متر هم می‌رساندند.
طرح اصلی این ارگ مستطیل و در امتداد جنوب غربی به شمال شرقی ساخته شده است. مساحت تقریبی آن پنج هزار مترمربع و در چهار گوشه آن برج‌های مدوری قرار دارد که روزگاری برای دفاع ساخته شده است. این قلعه بر خلاف بعضی دیگر انواع خود که در اطراف دارای خندق بوده‌اند، بدون این نوع حفاظ ساخته شده و به همین دلیل برای رسیدن به آن به جای استفاده از پل‌های متحرک، از راه زمینی بهره می‌گرفتند.
رکن آباد به رغم سابقه کهن، به دلیل امنیتی که داشته، تا اوایل دهه ۶۰ خورشیدی نیز محل سکونت موقت یا دائمی برخی کشاورزان و روستاییان بوده است که با حفر یک جوی آب به داخل، امکان تامین آب آشامیدنی سکنه آن فراهم می‌شده است؛ البته این جوی امروزه از بین رفته و تنها بقایای آن باقی مانده است.
بر سردر برخی ساختمان‌های این قلعه نقوش زیبایی وجود دارد که با گِل ایجاد شده است و حکایت از دوران رونق این بنا دارد؛ هر چند بی‌مهری‌ها در حق این اثر تاریخی باعث شده تا باد و باران بخش‌هایی از آن را از بین ببرد. در داخل این قلعه که دارای برج و باروی ضخیم بسیار بزرگ بوده است، دو ردیف ساختمان به شکل اتاق‌هایی در کنار هم در دو طرف شمالی و شرقی و در مقابل آن محوطه‌ای نسبتا فراخ وجود دارد که در میانه آن بقایای یک سازه وجود دارد.
نظر شما