به گزارش خبرنگار ایمنا، مداحان در بیشتر مواقع با صنایع ادبی آشنا نیستند و این موضوع باعث می شود که اشعاری را انتخاب کنند که در شان اهل بیت(ع) نباشد این در حالی است که شاعران بسیاری در این حوزه فعالیت دارند و می توانند به خوبی شعر های مذهبی را ترویج کنند اما متاسفانه گاهی حتی در چاپ کتاب هم با مشکل رو برو می شوند چرا که نسل جوان امروز از اشعار مذهبی استقبال نمی کنند.
محمد رضا کاکایی یکی از شاعران آیینی مذهبی اصفهان معتقد است که اشعار مذهبی باید شاعرانگی هم داشته باشند و این مورد بسیار مهم است که اثری را که یک مداح می‌خواند ضمن تأثیر بر اقشار مختلف جامعه، ارزش ادبی هم داشته باشد تا ماندگار شود.
خبرنگار ایمنا با این شاعر در خصوص وضعیت اشعار آیینی مذهبی گفت‌وگو کرده که در ادامه مطلب می خوانید:
از چه زمانی سرودن اشعار آیینی را شروع کردید؟
من از حدود ۲۴ سال پیش شروع کردم و چون در خانواده مذهبی زندگی کرده بودم، عقیده و زمینه فکری من مذهبی بود و همین که در هیئت‌های مذهبی حضور داشتم باعث شد خط شعری من به سمت شعرهای آیینی برود. البته در سبک‌های دیگری هم شعر سروده‌ام. اشعار اجتماعی و غزل‌های عاشقانه؛ ولی بیشترین اشعاری که کار می‌کنم شعرهای آیینی است. با توجه به عقیده و ارادتی که به ساحت مقدس اهل‌بیت(ع) دارم نیت کردم که رویه شعری خود را در سرودن اشعار آیینی قرار دهم. اولین مجموعه شعر من که منتشر شد به نام «آغاز شد با نام تو این غزل» بود که شامل تعدادی غزل و مثنوی آیینی است.
چه شد که به سرودن شعر روی آوردید؟
همان‌طور که می‌دانید بخشی از توانایی شعر گفتن به مهارت چیدمان کلمات و رعایت عروض و قافیه در کنار هم اختصاص دارد و بخش عمده آن ذوق و جوشش درونی فرد است. در زمانی که به مدرسه راهنمایی می‌رفتم اشعار کتاب درسی را با ایجاد تغییراتی در کلمات به شعر جدیدی تبدیل می‌کردم و معلم ادبیاتم به این استعداد من پی برد. راهنمایی ایشان در قرار گرفتن من در مسیر شعر گفتن بسیار مؤثر بود و مرا در این زمینه تشویق می‌کرد و با حضور در مسابقات بین مدارس استان و کشور رتبه‌های خوبی کسب کردم و از زمان دانشگاه کار شاعری را به‌صورت جدی دنبال کردم.
به نظر شما وضعیت شعر آیینی و شاعران آیینی امروز در چه وضعی است؟
تعریفی که از شعر آیینی شده است را معادل اشعار مذهبی نمی‌توان قرارداد. شعر آیینی شامل اشعاری که در مورد عید نوروز، آداب و رسوم و سنت‌هایی که در مناطق ایران است می‌شود. این را باید شعر ولایی بنامیم و اشعار آیینی به آن معنا نیست که بگوییم صرفاً مذهبی هستند. شاعران جدیدی که پا به عرصه شعر گفتن گذاشته‌اند متأسفانه امروزه از آموزه‌هایی که اساتید قدیمی در اختیار شاگردانشان قرار می‌دادند بی‌بهره‌اند. من مطالب زیادی از اساتید پیشکسوت خود یاد گرفته‌ام آن‌چنان‌که آنان گفته‌اند هر شعری را نباید شعر مذهبی نام گذاشت، چون فاصله بین مدح و ذم خیلی نزدیک است و اگر من به عنوان شاعر از این آگاه نباشم و شعری بنویسم، به‌جای آنکه مدح اهل‌بیت عصمت و طهارت باشد، خدایی ناکرده ذم بشود و این بسیار بد است. کما اینکه ما در بسیاری از نوحه‌هایی که توسط برخی مداحان خوانده می‌شود متأسفانه شاهد چنین مواردی هستیم و گاهی هم مداح می‌خواهد فاصله خود و شاعر را کم کند و مستقل باشد و اشعاری می‌سراید.
علی‌رغم اینکه برخی از این مداحان شاعر نیستند و آشنایی با صنایع ادبی ندارند و اشعاری می گویند که در شأن اهل‌بیت نیست و در این زمینه باید دقت کرد زیرا در شعر مذهبی بایدها و نبایدهایی مشخص‌شده که ما چه بگوییم و چه نگوییم، چه واژه‌هایی را استفاده کنیم و نکنیم، ملزم به رعایت آن‌ها هستیم. همیشه باید به این موضوع دقت داشته باشیم که ما در خصوص اهل‌بیت شعر می‌گوییم. درست است که زبان شاعر از مدح اهل‌بیت الکن است و شعر شاعر به بیان عظمت آن‌ها نمی‌رسد ولی باید کاری کرد که آن عظمت حفظ شود و خدشه‌ای به آن وارد نشود. این موارد متأسفانه در برخی اشعار هم توسط شعرا و هم توسط مداحان رعایت نمی‌شود و امروزه بجای آنکه اشعاری که ارائه می‌شود محتوای خوب و ارزشمندی داشته باشد به مخاطب پسندی و جذب آن‌ها و موضوع مسائل تجاری اهمیت بیشتری داده می‌شود.
استقبال مداحان امروز از اشعار شاعران مذهبی سرا چگونه است؟
چیزی که من امروزه می‌بینم و بیشتر در بین مداحان نسل جدید بارز است برای دسترسی راحت‌تر به شعر، سعی می‌کنند خودشان اشعار مداحی‌هایشان را بسازند و چیزی که بیشتر ماها از طریق فضای مجازی شاهد آن بوده‌ایم مداحی بر اساس ریتم یک آهنگ خاص است و به این دلیل است که مداحان می‌خواهند نسل جوان را به سمت خودشان گرایش دهند و مخاطب بیشتری جذب کنند و از سبک‌هایی که جوانان می‌پسندند استفاده می‌کنند که باید در این موارد دقت و نظارت بیشتری انجام شود. یا خودشان اشعاری روی این ریتم‌ها می‌سرایند و یا از دوستان شاعر درخواست می‌کنند. خود بنده امروز و در این جایگاهی که ایستاده‌ام مداحی‌های قدیمی که ارزشی‌تر، پربارتر و باعظمت‌تر بودند را ترجیح می‌دهم به کارهایی که امروز ارائه می‌شوند و بیشتر به جهت جذب مخاطب است و به محتوا خیلی کم‌توجه می‌شود.
محتوای این اشعار و کیفیت فنی آن‌ها به چه صورت است؟
برای سرودن اشعار آیینی در اولین قدم شاعر باید آگاهی و اطلاعات تاریخی داشته باشد و شاعر چنین اجازه‌ای ندارد در مورد چیزی که روی نداده در اشعارش استفاده کند زیرا باعث ایجاد شبهات تاریخی می‌شود. برای مثال در مورد وقایع کربلا یک شاعر باید آن‌قدر مطالعه داشته باشد که به مقاتل مختلف تسلط داشته باشد و بر اساس سند و مدرک شعر بگوید و در خصوص سایر اهل‌بیت هم به همین صورت است. بحث فنی شعر به یک‌طرف که اشعار فعلی ازلحاظ وزن و قافیه و آرایه‌های ادبی خالی از ایراد نیست و بحث نزدیک بودن به واقعیت در عین حال که نثر بودنش حفظ می‌شود. گاهی موارد، شاعر راوی واقعه‌ای تاریخی است و گاهی شعری می‌گوید که رنگ و آب شعر و جلوه شاعرانگی آن بیشتر است و باید در نظر گرفت علاوه بر توجه به سیر تاریخی و واقعیت‌هایی که در تاریخ است، شعر باید شاعرانگی هم داشته باشد و این مورد بسیار مهم است که اثری را که یک مداح می‌خواند ضمن تأثیر بر اقشار مختلف جامعه، ارزش ادبی هم داشته باشد تا ماندگار شود و ما امروزه اشعار محتشم کاشانی، عمان سامانی و صغیر اصفهانی را داریم که در تاریخ ماندند و خواهند ماند ولی بعضی از اشعار ماندگار نیستند زیرا کمتر به محتوا توجه می‌شود.
گرایش جوانان امروز به سمت اشعار مذهبی را چطور می‌بینید؟ آیا شاعران جوان به سمت سرودن اشعار مذهبی می‌روند؟
حقیقتی که وجود دارد و بنده برای چاپ اشعارم با آن مواجه شدم این است که ناشران می‌گفتند اشعار آیینی و مذهبی مخاطب ندارد و ما برای چاپ این اشعار هزینه نمی‌کنیم و اگر شعر عاشقانه دارید آن‌ها را چاپ می‌کنیم و یکی از دلایل این است که مخاطب به سمت چنین آثاری تمایل نشان نمی‌دهد محتوا و درون‌مایه این‌گونه آثار مشابه با یکدیگر می‌باشد و متأسفانه نگاه متفاوتی به وقایع از سمت شاعران وجود ندارد.
به نظر من اگر جلساتی با حضور شعرا و مداحان برگزار می‌شد، مشکلات و چالش‌ها و بایدها و نبایدها مشخص می‌شد و راهی برای برون‌رفت از این بن‌بستی که در شعر آیینی به وجود آمده پیدا می‌کردند. به هر حال شعر آیینی و شعر مذهبی یکی از واقعیت‌ها و ارزش‌های جامعه است و باید به آن پرداخته شود و کم‌لطفی است که در طول زمان با کم توجهی مواجه شود و مورد اقبال جامعه قرار نگیرد.
گفت و گو از: سمانه ابوشهاب_ خبرنگار فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما