به گزارش خبرنگار ایمنا، خشکسالی های پایدار و کاهش بارندگی در سال های اخیر سبب از دست رفتن منابع آب و خشکیدن بسیاری از تالاب ها و رودخانه‌های کشور است. در واقع از یک سو عوامل طبیعی و از سوی دیگر سهل انگاری و سوء مدیریت دو دهه گذشته موجب هدر رفتن منابع آبی شده است به طوری که درحال حاضر نگرانی برای بحران آب ، دغدغه بسیاری از کارشناسان، مسئولان و مردم است.
اما آنچه که نگرانی‌ها را بیشتر می‌کند کاهش شدید منابع آبی و فرونشست نیمی از دشت های کشور به علت استفاده بی رویه از آب های زیر زمینی، اضافه برداشت ها و گسترش حفر چاه های غیرمجاز است.
خشک شدن قنات ها، بیابان زایی، شوری آب و خاک، وقوع فروچاله ها و فرونشست زمین و از بین رفتن باغ ها و مزارع کشاورزی از جمله فجایای طبیعی کاهش منابع آب زیرزمینی و خشکیدگی است که به مراتب پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و انسانی وحشتناک‌تری دارد.
در حقیقت حفر چاه های غیرمجاز نه تنها موجب برداشت های بی رویه و غیرقابل کنترل از منابع زیرزمینی می‌شود بلکه سبب قانون شکنی یا به عبارتی آب دزدی و رواج آن بین افراد می‌شود.
طی یک دهه گذشته با وجود خشکسالی و کم آبی زاینده رود، شمار چاه های غیرمجاز در سطح استان اصفهان افزایش یافت و گسترش این چاه ها یکی از عوامل اصلی بحران آب در حوضه آبی زاینده رود بوده است.
مسدود شدن ۵۱۵۰ حلقه چاه غیرمجاز در استان اصفهان
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای استان اصفهان با بیان اینکه در سال های اخیر نیمی از چاه های غیرمجاز بر اثر کاهش شدید منابع آب زیرزمینی خشک شده‌اند، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: وقتی در آمارها از تعداد چاه های غیرمجاز یاد می‌شود در جامعه این شبهه به وجود می‌آید که همکاران ما در حوزه آب منطقه ای و دیگر سازمان های مرتبط، در راستای مسدود کردن این شمار از چاه ها اقدامی نکرده‌اند اما از سال ۸۴ تاکنون حدود ۵۱۵۰ چاه غیرمجاز در سطح استان پر و مسلوب المنفعه شده‌اند.
وی ادامه می‌دهد: مسدود کردن هرچاه بالغ بر پنج میلیون تومان هزینه و به مجوز و حکم قضایی نیاز دارد که به علت کمبود منابع مالی و گذراندن مراحل قانونی برای صدور حکم کمی زمان بر است با این حال به شدت و جدیت پیگیر مسدود سازی چاه های غیرمجاز هستیم.
ساسانی با اشاره به تصویب قانون توزیع عادلانه آب در سال ۶۱ تصریح می‌کند: بر اساس این قانون استفاده از منابع آب های زیرزمینی و حفر هر نوع چاه، قنات و توسعه چشمه در هر منطقه از کشور باید با موافقت وزارت نیرو انجام شود و هر مجوز حفر و بهره برداری با توجه به ویژگی‌های منطقه از نظر طبقات زمین و آب های زیرزمینی و پیش بینی مقررات قانونی صادر می‌شود.
وی می‌افزاید: مطابق با ماده ۴۵ این قانون، دارندگان چاه های غیرمجاز و متخلفان علاوه بر جبران خسارت از ۱۵ روز تا سه ماه به حبس تأدیبی بر حسب موارد جرم به نظر حاکم شرع، محکوم می‌شوند و بر اساس دستورالعمل ها در صورت برداشت غیرمجاز از منابع آبی و آبخوان‌ها فرد متخلف ملزم به پرداخت خسارت است.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای علت تخلف و حفر چاه های غیرمجاز را اقتصادی و اجتماعی و نبودن فرهنگ مناسب در جامعه عنوان کرده و می‌گوید: تقریباً هر هفته به ما گزارش حفر چاه داده می‌شود، برخی افراد با این تصور که در چهاردیواری خودشان می‌خواهند کسب درآمد کنند دست به چنین اقدام غیراخلاقی می‌زنند از طرفی هم پرداختن آب بهای چاه های عمیق برای کشاورزان دشوار است و شاید برخی به همین علت برای گرفتن مجوز حفر چاه مراجعه نمی‌کنند در حالی که مجلس از سال ۸۳ کشاورزان را از پرداخت حق النظاره آب معاف کرد.
ساسانی تاکید می‌کند: در شرایط کنونی با توجه به ممنوعه بودن دشت های استان هیچ مجوزی برای حفر چاه به کسی داده نمی‌شود.
اجرای طرح اصلاح و تعدیل بهره برداری از چاه های مجاز
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای با بیان اینکه حدود ۴۳ هزار و ۴۸۰ حلقه چاه مجاز درسطح استان اصفهان وجود دارد، می‌گوید: طرح نصب کنتورهای فهام و حجمی با همکاری ما و شرکت برق در راستای کنترل هوشمند مقدار برداشت از منابع آب زیرزمینی در حال اجرا است که در صورت تأمین منابع مالی و تجهیز چاه های مجاز به این کنتورها از اضافه برداشت‌ها به طور چشمگیری جلوگیری می‌شود.
وی می‌افزاید: اجرای طرح اصلاح و تعدیل پروانه بهره برداری چاه های مجاز کشاورزی در سطح استان اصفهان از دیگر اقداماتی است که براساس آن مقدار برداشت از منابع آب در هر منطقه اصلاح و در صورت لزوم تعدیل می‌شود.
ساسانی با بیان اینکه با وجود هوشمندسازی و کنترل چاه های مجاز، همچنان معضل اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی وجود دارد، تصریح می‌کند: اضافه برداشت موجب پایین رفتن سطح آب های زیرزمینی، خشک شدن و کاهش آب دهی قنات ها و آبخوان‌ها می‌شود که پیامدها و خسارت‌های جبران ناپذیری برای طبیعت و منابع آبی کشور به همراه دارد.
وی به خطر وقوع فروچاله ها اشاره می کند و می‌گوید: پدیده‌ی فرونشست زمین به علت برداشت های بی رویه از منابع آب زیرزمینی و از بین رفتن لایه‌های خاک به وجود می‌آید و درواقع وقتی که ترسالی و بارندگی شود، خاک و زمین قابلیت جذب آب در سفره‌های آب زیرزمینی را ندارد.
ساسانی با ابراز نگرانی از گسترش فرونشست زمین و وقوع فروچاله ها در سطح استان می‌افزاید: اگر در سال‌های آتی و در شرایط ترسالی، بارندگی‌ها زیاد شود در زیر زمین لایه‌ی خالی وجود ندارد که آب در آن نفوذ و منابع آب زیرزمینی را تأمین کند و از این نظر وقوع این پدیده‌ها آسیب زا است.
احیای گاوخونی سال ها زمان می برد
ساسانی در خصوص تخصیص حقابه زیست محیطی گاوخونی اظهار می‌کند: بر اساس مصوبه وزارت نیرو حقابه محیط زیست از زاینده رود ۱۷۰ میلیون مترمکعب آب در سال است اما وقتی در رودخانه آب جاری نباشد بدیهی است که به تالاب هم آبی نمی‌رسد.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان می‌گوید: تنها ۱۱ درصد آب در سد زاینده رود وجود دارد.
وی ادامه می‌دهد: حجم مخزن سد زاینده رود در بیشترین ارتفاع یک میلیارد و ۴۵۰ میلیون مترمکعب است و در حال حاضر حجم آب موجود به ۱۶۸ میلیون مترمکعب کاهش یافته است.
ساسانی می‌افزاید: در حال حاضر با توجه به حجم آب سد زاینده رود وظیفه اصلی ما حفظ ذخیره استراتژیکی جهت تأمین آب شرب و بهداشت حدود پنج میلیون نفر جمعیت دو استان اصفهان و یزد است.
او خاطر نشان می‌کند: تخصیص شش مترمکعب برثانیه حقابه زیست محیطی گاوخونی در مصوبه وزارت نیرو با اختصاص آب زاینده رود تعریف شده است اما در شرایط کنونی چون این میزان آب از رودخانه تأمین نمی‌شود ۲.۵ مترمکعب بر ثانیه پساب تصفیه خانه جنوب به رودخانه و در نهایت تالاب منتقل می‌شود.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای می‌افزاید: با شروع نیمه دوم سال و کاهش تبخیر و برداشت ها، پساب بیشتری به تالاب می‌رسد و اگر امسال بارندگی‌ها مطلوب باشد عملاً حقابه زیست محیطی گاوخونی تأمین می‌شود.
حسن ساسانی در خصوص احیای تالاب گاوخونی می‌گوید: برای احیای گاوخونی بارش رحمت الهی و هم افزایی و همکاری مسئولان چاره ساز است، همه مسئولان باید کمک کنند با این حال حتی اگر شش متر مکعب برثانیه آب در زاینده رود جاری شود احیای گاوخونی سال ها زمان می‌برد.
کاشت هندوانه در ایران نگران کننده است
وی درباره کشت دو محصول آب بر برنج و هندوانه در سطح استان اظهار می‌کند: بنا بر اعلام دولت کشت برنج در ۱۴ استان ممنوع بوده و چنین اقدامی در سطح اصفهان صحیح نیست.
ساسانی با تاکید بر اهمیت کشت جایگزین در شرایط کم آبی معتقد است اصفهان با وجود منابع آبی محدود باید توسعه کشاورزی پایدار و کشت گلخانه ایی را جایگزین کند، کاشت محصولی مانند هندوانه نه تنها در اصفهان که در کل ایران عجیب و نگران کننده است.
بدیهی است با وجود اقلیم خشک و بارش کم طی سال ها، بیش از توان منابع زیرزمینی، آب برداشت و مصرف شده است. با وجود خشکسالی پایدار چاره‌ای جز سازگاری نیست، بی تردید اگر طرح احیا و تعادل بخشی آب های زیرزمینی اجرا و چاه های غیرمجاز مسلوب المنفعه و تمام پروانه‌های بهره برداری چاه های کشاورزی اصلاح و تعدیل شوند توازن بین مصرف و تغذیه آب های زیرزمینی برقرار و حقابه بخش های مختلف تأمین می‌شود. یادمان باشد فرصتی برای نادیده گرفتن خشکیدگی و اتمام منابع آبی نداریم.
گزارشی از: ندا سپاهی- خبرنگار ایمنا
نظر شما