به گزارش ایمنا، ستاره بین‌المللی کریکت و کاپیتان سابق تیم پاکستان بیش از دو دهه گذشته وارد میدان سیاست شد، اما هیچ‌گاه موفق نشد تا حکومت را به دست بگیرد. با این حال اکنون، بسیاری از ناظران باور دارند که عمران خان نامزد مورد نظر ارتش است و این نهاد تلاش دارد تا رقبای او را تضعیف کند. عمران خان و ارتش، هر دو اتحاد با هم را رد می‌کنند؛ اما به تازگی عمران خان در مورد قمر جاوید باجوا، رییس ارتش گفت: " او احتمالا جدی‌ترین فرد حامی دموکراسی است که تاکنون دیده‌ایم."
وی رهبر حزب سیاسی موسوم به «تحریک انصاف پاکستان» است. این حزب از احزاب رادیکال پاکستان به شمار می‌رود که از سوی گروه‌های تندرو و وابسته به القاعده و طالبان حمایت می‌شود،به گونه ای که مخالفان، او را «طالبان خان» خطاب می‌کنند. او طرفدار دیالوگ با شورشیان خشونت گرا است و حزبش با «سمیع الحق»، رهبر مذهبی که به عنوان "پدر طالبان" شهرت دارد، متحد شده است. در مدرسه سمیع الحق، زمانی رهبران ارشد طالبان، مانند ملا عمر، آموزش دیده‌اند.
عمران احمد خان نیازی در ۲۵ نوامبر ۱۹۵۲ در یک خانواده ثروتمند در میانوالی پاکستان به دنیا آمد. پدرش اکرام الله خان نیازی شرمان خیل و مادرش شوکت خانم نام داشت. در صفحه رسمی حزب تحریک انصاف پاکستان در مورد طفولیت عمران خان نوشته شده است که او یک کودک آرام و محجوب بود و با چهار خواهر خود یک جا بزرگ شده است.
عمران خان دوران تحصیل ابتدایی و متوسطه را در لاهور و تحصیلات عالی خود در رشته اقتصاد را در دانشگاه آکسفورد بریتانیا به پایان رسانده است. او در سال ۱۹۷۴ در همان دانشگاه کاپیتان تیم کریکت نیز بود. او در سال ۱۹۹۲ تیم کریکت کشور خود را به مقام قهرمانی جهانی رساند.
در کنار فعالیت‌های سیاسی، خان یک فعال حقوق بشر، مفسر کریکت، رییس دانشگاه بردفورد و بنیان‌گذار و رییس هیئت امنای بیمارستان و مرکز تحقیقاتی شوکت خانوم است.
در مورد گرایش سیاسی وی گمانه‌زنی‌های مختلفی صورت گرفته؛ از تمایل به تفکرات پوپولیستی و عوام‌گرایانه گرفته تا اظهار علاقه و تأثیرپذیری از اندیشه‌های اقبال لاهوری، متفکر معروف منتقد غرب در سده ۱۹ میلادی و علی شریعتی، متفکر و جامعه‌شناس ایرانی که هر دو در طیف چپ سیاسی قابل تعریف هستند.
خان؛ متحد و منتقد سرسخت واشنگتن
در سخنرانی‌های انتخاباتی و همچنین معدود مصاحبه‌هایی که از وی در نشریات غربی به چاپ رسیده، همواره یک خط مشی به چشم می‌خورد: «مخالفت با حضور نیروهای آمریکایی و ناتو در مرزهای این کشور و استفاده هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی از پایگاه‌های این کشور در حمله به شورشیان طالبان در افغانستان و ایالات شمالی پاکستان». این در حالی است که ایالات متحده سالانه میلیاردها دلار به ارتش پاکستان کمک مالی و تسلیحاتی ارائه می‌دهد که در صورت ادامه این موضع‌گیری ها می‌تواند بر ادامه روند این‌گونه کمک‌ها از جانب آمریکا تأثیر بگذارد. از دیگر سو نزدیکی و اتحادی که بین عمران خان و ارتش و سازمان های قدرتمند اطلاعاتی این کشور به چشم می‌خورد، احتمال اتخاذ خودسرانه چنین مواضعی از نخست‌وزیر تازه به قدرت رسیده کشور را کاهش می‌دهد.
از سوی دیگر پاکستان از متحدان سنتی ایالات متحده در منطقه به شمار می‌رود و همواره در سال‌های گذشته از اهمیتی استراتژیک برای این کشور برخوردار بوده است. شاید مواضع کنونی نخست وزیر تازه این کشور گامی در جهت امتیاز گرفتن بیشتر از واشنگن تلقی شود. موضع‌گیری اخیر عمران خان در حمایت از اردوغان، نخست وزیر ترکیه، در بحران پیش آمده در روابط این کشور با آمریکا را نیز می‌توان در جهت همین سهم‌خواهی بیشتر پاکستان از روابطش با آمریکا تلقی کرد.
قدرت گرفتن دوباره طالبان در افغانستان بدون پشتوانه سازمان‌های اطلاعاتی ارتش پاکستان قابل تصور نیست. طالبان خواهان مذاکره مستقیم با ایالات متحده در روند صلح و با نادیده گرفتن دولت قانونی این کشور شده است. عمران خان که همواره ستایشگر و حامی طالبان و گروه‌های تندرو پاکستانی بوده، در مذاکرات احتمالی این گروه با آمریکا در آینده می‌تواند نقشی کلیدی ایفا کند.
هند، نگران پیروزی نخست‌وزیر بنیادگرا
پس از جدایی پاکستان از هند از نزدیک هفتاد سال پیش به این سو، این دو کشور هیچ‌گاه روابطی همراه با حسن هم‌جواری و آشتی‌جویانه نداشته‌اند. هند همواره نگران بنیادگرایی افراطی در همسایه غربی خود بوده است. دو کشور در منطقه مورد مناقشه «کشمیر» چندین بار با یکدیگر درگیر جنگی شدید و خون‌بار گردیده‌اند، که هنوز به هیچ راه حلی در جهت صلح منجر نشده است. حال، قدرت گرفتن جریانی به شدت ملی‌گرا با برداشتی افراطی از اسلام به رهبری عمران خان در پاکستان، نگرانی‌های هند را شدت بخشیده است. شاهد این مدعا انتقاد شدید عمران خان از مواضع نواز شریف، نخست وزیر پیشین پاکستان درباره حملات تروریستی بمبئی هند است.
در سال ۲۰۰۸ میلادی گروهی از تندروهای اسلامی پاکستانی‌تبار در حمله‌ای تروریستی به هتلی در بمبئی یورش بردند، که باعث کشته شدن تعداد زیادی از گردشگران خارجی و کارمندان این هتل شد. هند سازمان‌های اطلاعاتی پاکستان را در طرح‌ریزی و اجرای این حمله مقصر شناخت.
حال باید دید روابط پر فراز و نشیب این دو کشور، که هر دو نیز به قدرت نظامی هسته‌ای مجهز هستند، با انتخاب عمران خان به چه سمتی پیش خواهد رفت. به نظر نمی‌رسد حاکمان فعلی هند، حداقل تا این لحظه، نظر خوشی نسبت به انتخاب نخست وزیر جدید پاکستان داشته باشند، و مواضعی همراه با تردید و بدگمانی نسبت به آینده روابط با این همسایه غربی خود اتخاذ کرده‌اند.
نگاه پاکستان به همسایه شمالی؛ پیگیری بی‌ثبات سازی افغانستان در دستور کار
پس از فروپاشی شوروی و خروج نیروهای این کشور از افغانستان، پاکستان همواره رویکردی مداخله‌جویانه و بی‌ثبات کننده در افغانستان داشته است. حمایت بی‌دریغ سازمان‌های اطلاعاتی ارتش پاکستان از القاعده و طالبان در افغانستان در سال‌های گذشته به جنگ و خونریزی بیشتر در این کشور دامن زده است. ایجاد کمپ‌های آموزشی برای نظامیان و ایجاد مدارس بنیادگرای مذهبی در خاک پاکستان برای تربیت جنگجوهای این گروه‌های تروریستی، واقعیتی است که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. حال قدرت گرفتن دوباره طالبان در بخش‌های بزرگی از افغانستان و اشغال ولایات بیشتری از سوی این گروه، بدون حمایت‌های مالی و تسلیحاتی پاکستان دور از ذهن به نظر می‌رسد.
عمران خان خود همواره یکی از پشتیبانان این گروه‌ها بوده و در زمان کمپین‌های انتخاباتی صراحتاً حمایت خود از اقدامات آنها را تأیید کرده است. حال با به قدرت رسیدن وی در مقام نخست وزیری، ظنّ آن می‌رود که این حمایت‌ها جنبه عملی‌تری نیز به خود ببیند. تقاضای طالبان برای مذاکره مستقیم با آمریکا و نیروهای غربی هم‌پیمان وی برای تشکیل دولت، نشان از سهم خواهی این گروه و بالطبع پاکستان از آینده سیاسی افغانستان دارد.
لذا می‌توان تصور کرد که دولت کنونی افغانستان دوران سختی را در مراودات خود با دولت جدید حاکم بر پاکستان پیش رو خواهد داشت.
ایران و پاکستان؛ شرکایی استراتژیک یا رقبایی ایدئولوژیک؟
سفارت ایران در اسلام آباد در نخستین واکنش به پیروزی عمران خان، انتخاب وی به نخست وزیری را تبریک گفت و آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای همکاری در همه زمینه‌ها با دولت وی را اعلام کرد. نخست وزیر پاکستان نیز در اولین نطق خود پس از پیروزی بر اهمیت روابط کشورش با ایران تأکید کرد. از سوی دیگر اعلام شد اولین سفر خارجی وی به ایران خواهد بود و سپس راهی عربستان خواهد شد. به نظر می‌رسد تشکیل دولت جدید در پاکستان فرصت مناسبی است برای طرفین در جهت مذاکره و حل و فصل اختلاف‌هایی که در سال‌های اخیر گاه جنبه ایدئولوژیک به خود گرفته است. نمونه بارز این اختلاف‌ها در معادلات قدرت، در قوای درگیر در افغانستان تبلور پیدا می کند. پاکستان متحد و حامی طالبان سنی است، در حالی که ایران به طور سنتی متحد دیرینه مجاهدین و نیروهای شمالی افغانستان بوده که عمدتاً مذهب شیعه دارند. تضعیف دولت کنونی افغانستان و ستیزه‌جویی‌های مکرر طالبان و ضرباتی که این گروه به حاکمیت ملی این کشور در سال‌های اخیر وارد آورده نیز می‌تواند از نقاط اختلاف میان ایران و پاکستان باشد. نفوذ نیروهای تروریستی از مناطق هم‌مرز بین دو کشور که بعضاً به شهادت مرزبانان ایرانی انجامیده، همچنین ناامن ساختن بلوچستان ایران نیز همواره از مسایل جدی مورد اعتراض ایران به همسایه شرقی اش در سال‌های اخیر بوده است.
در این میان خبر جدیدی که می‌تواند موجب نگرانی ایران را فراهم آورد، کشف میادین عظیم نفتی در پاکستان است، که می‌تواند در آینده نه چندان دور این کشور را به رقیبی جدی در عرصه تولید و عرضه نفت برای ایران بدل سازد. نزدیکی این کشور به هند و کشورهای شرق آسیا، که وارد کنندگان عمده نفت ایران هستند، می‌تواند پاکستان را به گزینه مقرون به صرفه‌تری برای خریداران نفتی تبدیل کند. بالطبع می توان با رایزنی با دولت جدید پاکستان و ایجاد منافع مشترک این نگرانی‌ها را به حداقل رساند.
هرچند دولت‌های قبلی پاکستان همواره با بحران مشروعیت روبرو بوده‌اند و در اندک زمانی محبوبیت مردمی خود را از دست داده‌اند، امید می رود این بار انتخاب عمران خان بتواند رویه‌ای جدید در سبک حکمرانی پاکستان ایجاد کرده و جامعه آشفته پاکستان را به اتحاد برساند. هرچند این بار نیز به نظر نمی‌رسد ارتش این کشور، که به اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران بازیگر اصلی قدرت در این کشور به شمار می‌رود، حاضر باشد از مواهب اقتدار و نفوذ خود در این کشور به راحتی کنار کشیده، و عرصه قدرت و سیاست را به منتخب مردم واگذارد.
نظر شما