«نه گویی» ایران برای ترامپ غیر قابل هضم است

نفیسه واعظ شهرستانی در رابطه با وضعیت برجام بعد از خروج آمریکا از این توافق بین الملل به خبرنگار ایمنا گفت: این واقعه از ابعاد مختلفی از جمله اهداف آمریکا، تأثیر بر روابط ایران و امضا کنندگان توافق و آثار آن بر وضعیت ایران قابل بررسی است. 

وی افزود: ابتدا باید سیاست کرداری از سیاست گفتاری اروپایی های مذاکره کننده و چین و روسیه تفکیک شود؛ در چند روز گذشته خانم موگرینی و دیگر مذاکره کنندگان در گفتار اقدام  ترامپ در برهم زدن یک توافق نامه بین المللی را شماتت کردهاند، ولی در عمل معلوم خواهد شد که آیا این کشورها پس از فشارهای جدی حاضر هستند به خاطر پشتیبانی از ایران هزینه های سیاسی و اقتصادی بپردازند یا خیر؟

این استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه آزاد تأکید کرد: نکته دیگر این که به نظر می رسد مقام های سیاسی بلندپایه اروپایی همچون امانوئل  مکرون با تفرعن و هژمونیک گرایی آمریکا  مشکل دارند و یک جانبه گرایی جمهوری خواهان آمریکایی را برنمی تابند، اما در همان حال موسسه‌ها و نهادهای اقتصادی فرانسه حاضر به کوتاه آمدن از منافع خود برای مقابله با آمریکا نیستند.

واعظ خاطر نشان کرد: نکته دیگر این که به نظر می رسد تروئیکای قدرت مذاکره کننده با ایران به باج گیرانی بین المللی تبدیل خواهند شد که هم از آمریکا   وهم از ایران باج بگیرند و سیاست war by proxy را بابازی کردن با  کارت ضد آمریکایی ایران در قبال ترامپ  عملی سازند  و بنا به یک ضرب‌المثل انگلیسی «شاه بلوط های خود را از تنور دیگران( این جا منظور ایران است ) در آورند».

وی افزود: بر اساس این رویکرد کشورهای اروپایی می توانند چهره سلطه جوی آمریکا را با حمایت تلویحی و گفتاری از ایران اندکی بخراشند و یک آمریکای متعادل شده  را طرف گفت وگو و معاملات و سیاست گذاری های مشترک قرار دهد،البته به این ترتیب که هزینه های مبارزه باسلطه جویی آمریکا را ایران پرداخت کند و ثمره آن که شکستن ابهت آمریکا و  تعدیل یک جانبه گرایی است را اروپا ببرد.

احتمال جابجایی قدرتهای سلطه گر 

این استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه گفت: احتمال دیگر آن است که کشورهای اروپایی با  امتیازگیریهای پیاپی اقتصادی از ایران، به دنبال وابسته کردن کشورمان به خود در نظام بین الملل باشند؛ این رویه  هشدار پاره ای از آگاهان سیاسی را در پی خواهد داشت، مبنی براین که مبادا ایران در فرار از آمریکا زیر سلطه اروپا برود و در پایان کار فقط جای سلطه گر عوض شده باشد؛ سلطه چند کشور  اروپایی زیاده خواه به جای سلطه آمریکا.

وی افزود: در هرصورت، از اروپایی ها انتظار می رود عواقب خروج خودسرانه آمریکا از این توافق بین المللی را با صریح ترین  بیان  به وی تفهیم کنند؛ عواقبی همچون  بی اعتبار شدن دیگر میثاق های بین المللی که در آن صورت سنگ روی سنگ بند نخواهد شد و و  عواقب اهانت آمریکا به رای دیگر توافق کنندگان. چنانکه خروج آمریکا از برجام در نهایت منجر به جنگ ایران و آمریکا شود باز چند حالت می توان متصور شد؛ 
الف ) ترتیب یک جنگ کم شدت از سوی آمریکا برای به قول امریکاییها تنبیه و اصلاح رفتار ناهنجار ایران  و اعمال سیاست موازنه.

ب) وقوع یک جنگ فراگیر و دامنه دار که در یک سوی آن آمریکا و متحدان اروپایی و سوی دیگر ایران و همه کشورهایی که از سلطه آمریکا آسیب دیده اند مثل روسیه،  چین  قرار می گیرند.  از گزاره ها و شواهد برآمده از گفتمان رئالیسمی پساجنگ جهانی دوم چنین بر می آید که کشورهای غربی برای همیشه پرونده جنگ های فراگیر را بسته اند و دیگر حاضر به جنگ فراگیر نیستند.

این استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه آزاد اضافه کرد: اما در رابطه با تأثیرات خروج آمریکا از برجام بر ایران باید گفت این موضوع از چند جانبه قابل بررسی است: مواضع رسمی که از سوی رییس جمهور و رهبری اعلام شد و در واکنش به آن موافقان دولت، اقدام ایران برای مذاکره با ۶ قدرت جهانی را نشانی از ظرفیت بی قرینه دیپلماسی ج.ا.ایران دانسته و معتقد بودند این سیاست حتما متضمن زیان هایی برای آمریکا بوده که از آن خارج شده است.

خروج آمریکا مواضع منتقدان روحانی را تعدیل کرد

وی افزود: تأثیر دیگری که خروج آمریکا بر فضای سیاسی داخلی ایران گذاشت این بود که افراد و گروههایی که تا روزهای قبل در حال پس گیری رای خود از دولت روحانی بودند، حال با خروج ترامپ از برجام از مردم می خواهند خویشتن داری کنند به ویژه آن که جان بولتون با گستاخی هر چه تمامتر هدف از خروج آمریکا  را فشار برای تغییر حکومت ایران اعلام کرده و حتی  آلترناتیو مناسب را سازمان تروریستی منافقین  دانسته است. آنها همچنین از دولت و مجموعه نهادهای تصمیم گیرنده  خواسته اند سیاست های انعطاف آمیز و  مهرورزانه تری در قبال زندانیان عقیدتی و کسانی که خواستار آزادی های اجتماعی هستند  در پیش گرفته شود.

واعظ تأکید کرد: اما مخالفان دولت با آمیزه ای از خشم ونفرت و شادی برخورد کنند؛ خوشحال از این که با خروج ترامپ دیدگاه آنها مبنی براین که آمریکا بر عهد خود باقی نخواهد ماند محقق شد و خشم از آن که چرا تیم مذاکره کنندگان اساسا مذاکره کردند که  ترامپ بخواهد از آن خارج شود. از دید تحلیل گران این گروه یک خطای تحلیلی استراتژیک دارند و آن این که قدرت  ایران  را همطراز با قدرت ایالات متحده آمریکا تصور می کنند و برپایه همین تصور همطرازی فکر می کنند که درزمان مداکره  شرایط ایران( تحت تحریم و در انزوا قرار گرفته)  مساوی با مذاکره کنندگان بوده است.

وی افزود: در مجموع حکومت ایران صرف نظر از دیدگاههای موافقان و مخالفان دولت با احتمال‌هایی چند از جمله موارد زیر روبه رو خواهد بود:

الف) در خوش بینانه ترین حالت خروج ترامپ می تواند به انسجام ملی منجر شده و برای عموم مردم ایران ترامپ را به other(دیگری) بدخواه و بداندیشی تبدیل کند و  سبب شود عموم مردم  قیم مابی و سلطه جویی آمریکا رابرنتابند  و این امر بر سازه عاطفی ذهن معترضان و نارضایتی ها اثر گذاشته و با تفرعن آمریکا مقابله کنند. اجنبی در فرهنگ سیاسی ایران جایگاه منفوری دارد و با تشدید تحریم های آمریکا مردم بغض خود را متوجه این کشور خواهند کرد. 

ب) وضعیت قابل پیش بینی دیگر آن  است که خروج آمریکا از توافق نامه سبب اراده ایران برای تقویت رابطه با اروپا برای بقا شودف اما این رابطه وارد مرحله  شکننده و  ریسک آمیز شود. 

وی تأکید کرد: هر چند دولتمردان ایران اعلام کرده اند که نگران خروج ترامپ از برجام نیستند، ولی به نظر می رسد شرایط حساسی پیش روی سیاستگذاران ایران قرار گرفته که تلاش می کنند با کمترین آسیب ها از آن بیرون بیایند.

تصمیم ترامپ تاثیرات آنی ندارد

این تحلیلگر مسائل سیاسی با اشاره به بعد سوم خروج آمریکا از برجام گفت: این بعد به مسائل درونی آمریکا بر می گردد، اساساً در فرایند سیاست گذاری آمریکا در دوره ترامپ باید بین متغیر شخصیت ترامپ و متغیر نقش ( انتظاری که از رییس جمهور آمریکا می رود ) تفاوت قائل شد. ترامپ تاکنون به اغلب وعده های خود به تندروهای آمریکایی عمل کرده است که از جمله آنها می توان به اعلام اورشلیم به عنوان پایتخت ابدی اسرائیل،  کشیدن دیوار بین آمریکا و مکزیک ، کاهش بودجه سازمان ملل،خروج از توافقنامه  زیست محیطی پاریس که بیش از دو دهه ونیم درباره آن مذاکره شده بود، لغو و محدودیت صدور ویزا برای مهاجران، سیاستهای مقابله ای با سیاه پوستان، اشاره کرد.

وی افزود: ترامپ همچون بسیاری از پوپولیست ها عاطفی و غریزی عمل کند وبسیار کینه توز و  ناشکیبا  است و  البته کینه اساسی نسبت به باراک اوباما دارد ومی خواهد هر خط مشی که در دوره وی دنبال شده است را نابود کند. ترامپ می کوشد مسائل سیاست خارجی را به کف خیابانها کشانده و به شکلی  توده ای  مسائل بسیار پیچیده و کهنه شده ای مانند قطع رابطه طولانی مدت چهل ساله با ایران را خاتمه ببخشد و نه این که حل کند.

واعظ تأکید کرد: ایران در حال حاضر با چنین آمریکایی روبه رو است و باید همه ملاحظه های فوق رابه هنگام تصمیم گیری لحاظ نماید؛ استهزا ترامپ و اقداماتی همانند سوزاندن پرچم آمریکا  تاثیر بغض گشایانه دارد، ولی راه حل  واقعه نیست.

واعظ گفت: بنابراین اعلام رسمی خروج آمریکا از  توافق نامه برجام سوی رییس جمهور جنگ طلب آمریکا  از ابعاد مختلف قابل بررسی است. از۲۰۱۵ تاکنون هم آمریکا عملا متعهد به برجام نبوده و دائما تهدید  به خروج می کرد، اما حال بهدنبال خرید زمان است تا بتواند ایران  را زیر فشارهای شدیدتر قرار دهد و  از نیاز کشورمان به رفع تحریم، تورم افسار گسیخته و نوسان بازار ارز و... سواستفاده کند. به هرحال آمریکا قدرت هژمون دنیا است و قدرت چند بعدی دارد و اکنون که از راه گفت وگو نتوانسته ایران را تسلیم قدرت خود کند، می کوشد با زور و بهره گیری از موقعیت تعیین کننده بین المللی  منافع خودرا به ایران تحمیل کند.

وی افزود: سیاست ترامپ در قبال ایران، در تداوم سیاست یک جانبه گرایی این کشور قرار دارد، «نه گویی» ایران برای آمریکا غیر قابل هضم و غیر قابل تحمل است و بنابراین می کوشد به شیوه تحقیر و تهدید ایران را به پای میز یک مذاکره  صوری مجدد  بکشاند. این در حالی است که مقاومت ایران می تواند ابهت آمریکا  را در هم بشکند. در هرحال  بر خلاف برخی پیش بینی های عاطفی، تصمیم ترامپ تاثیر آنی مانند تغییر حکومت  یا ورود  ج.ا.ایران در یک رویارویی تمام عیار با آمریکا  را در پی نخواهد داشت.