به گزارش ایمنا، این رشته به دلیل رواج در میان پادشاهان به بازی سلاطین مشهور است، پرفسور دیم، بنیان گذار و رییس دانشگاه ورزش آلمان در کتاب تاریخ ورزش جهان به صراحت اشاره کرده که ایرانیان نخستین ملتی بودند که سنگ بنای چوگان را به عنوان یک ورزش گروهی گذاشتند. نام چوگان از نام چوبی که در آن استفاده میشود گرفتهشده است. قدمت این بازی که در ابتدا عنوانی نظامی و جنگی داشته است به نزدیک ٦٠٠ سال پیش از مسیح گزارش شده است.
این ورزش ایرانی در سدههای آغاز تاریخ مسیحی از خاور به چین و ژاپن و سپس به آسیای کوچک و یونان رفت. مغولان پس از حمله به ایران، چوگان را یاد گرفته و در سراسر امپراتوری وسیع خود رواج میدهند، از این دوره بهعنوان جدیترین برهه خروج چوگان از ایران یاد میشود. انگلیسیها پس از چیره شدن بر هندوستان با چوگان آشنا شدند. در سال ۱۸۶۰ میلادی چوگان در انگلیس متداول میشود و سپس از این کشور به آمریکای جنوبی میرود. چوگان در آمریکای جنوبی بیش از سایر نقاط دنیا بازی میشود و طرفدارانی بسیاری دارد.
چوگان در دوره صفویه به شکوفایی رسید. بر اساس اسناد تاریخی شاهعباس به چوگان علاقه بسیاری داشته است و حتی پیش از اینکه به اصفهان بیاید در قزوین چوگان بازی میکرده است. این ورزش در ایران پس از صفویان کمکم رو به فراموشی رفت. البته در زمان پهلوی، دوباره مورد توجه قرار گرفت، ولی مانند گذشته رواج نیافت.
گوی و چوگان در ابیات شعرای پارسی نیز بازتابهای فراوان دارد. چوگان از ورزشهای رایج شاهنامه است. در کتاب جاودان فردوسی ۲۵ بار واژههای گوی و چوگان بکار رفته است. در شاهنامه، ایرانیان، تورانیان و رمیان، چوگان بازی میکنند و به قوانین آن آشنا هستند.
ز زین بر گرفتش به کردار گوی/ که چوگان به زخم اندر آید به روی
بازی چوگان در تمام دوران شاهنامه یعنی از زمان کیانیان تا پایان دوران ساسانیان رواج دارد و حتی به آن سفارش میشده است.
همه کودکان را به چوگان فرست/ بیارای گوی و به میدان فرست
اما چوگان در میان شعرا تنها برای نمایش توانایی پهلوانان به کار نرفته است. این واژه پس از شاهنامه ۱۶ بار در غزلیات حافظ تکرار شده است.
شدم فسانه به سرگشتگی چو گیسوی دوست/ کشید در خم چوگان خویش چون گویم
چوگان در زمینی به طول ۲۷۴ متر و عرض ۱۴۵ متر بازی میشود. بازی چوگان به ۶ دوره زمانی (چوکه) که هرکدام ۷ دقیقه است تقسیم میشود. اگرچه این استاندار در کشورهایی مانند آمریکا و آرژانتین متفاوت است. بین هر چوکه استراحتی معادل ۳ دقیقه و بین دو نیمه ۵ دقیقه در نظر گرفته میشود.
در هر تیم چوگان چهار نفر بازی میکنند. یک مهاجم که کار او حمله و کمک به مدافع است. نفر دوم نیز مهاجم است، ولی وظیفه او در دفاع مهمتر است. نفر سوم معمولاً بهترین بازیکن تیم است، وظیفه دارد تا حرکات دفاعی را به ضد حمله تبدیل کند. نفر چهارم نیز مدافع است و وظیفه دارد توپ را از دروازه دور کند.
هدف این بازی عبور گوی از دروازه حریف است. پس از هر گل، دو تیم زمین خود را تعویض میکنند و داور توپ را در مرکز زمین قرار میدهد. بازی چوگان توسط دو سر داور و یک داور قضاوت میشود که برای تسلط بر بازی سوار بر اسب هستند. چوب چوگان دارای طولی معادل ۱۲۹ سانتیمتر و انتهای آن به صورت استوانهای است. معمولاً برای ساخت آن از چوب بامبو یا چوبهای سبک و مقاومی همچون چوب درخت خرمالو استفاده میشود.
مسابقات چوگان در ۷۷ کشور برگزار میشود. این ورزش از سال ۱۹۰۰ تا سال ۱۹۳۹ میلادی به عنوان یک ورزش در مسابقات جهانی المپیک بازی شد. اکنون نیز از سوی کمیته بینالمللی المپیک به عنوان یکی از ورزشهای جهانی شناخته میشود اگرچه در زادگاه خود چندان مورد اقبال عمومی نیست.
در سال ۱۳۹۲ جمهوری آذربایجان تلاش کرد تا چوگان را به نام خود در یونسکو ثبت کند اما این درخواست پذیرفته نشد، این بازی کهن ایرانی در نهایت پس از حاشیههای بسیار در میراث ناملموس یونسکو به نام ایران به ثبت رسید.
با توجه به علاقه شاه عباس صفوی به این ورزش میدان نقشجهان اصفهان برای چوگان بازی بنا نهاده شده بود. در دوره شاه عباس و جانشینان او، این میدان در روزهایی که جشنهای سلطنتی برپا بود، محل بازی چوگان، رژه ارتش، و... بوده است.
دو دروازه سنگی چوگان از آن دوره هنوز در میدان باقی و قدیمیترین دروازه چوگان دنیا به شمار میرود. طرح این میدان تا جایی در نحوه اجرای بازی چوگان تأثیر داشته است که برخی زمینهای چوگان معروف، کم و بیش از روی این میدان ساختهشدهاند.
مکانی جز نقشجهان، قدیمیترین زمین چوگان جهان نمیتواند، اصالت این وزش ایرانی را در آغاز بهار به نمایش بگذارد بر این اساس شهرداری اصفهان امسال به مناسبت سال نو ایرانی، به مدت ۱۰ روز از ساعت ۱۱ بازی نمادین چوگان را در میدان نقشجهان برگزار میکند.
به گفته مرتضی رشیدی، مسئول کمیته فرهنگی و تفریحی ستاد خدمات سفر شهر اصفهان میدان امام (ره) مهمترین و قدیمیترین میدان استاندارد تاریخی چوگان و از جایگاهها و خاستگاههای مهم این ورزش است، در این راستا به منظور معرفی فرهنگ و هویت تاریخی اصفهان برگزاری مسابقات چوگان در ایام نوروز برنامهریزی شد.
آیین افتتاحیه بازی چوگان از امروز (دوم فروردینماه) به صورت رژه نمادین اسبها، با حضور مردم و نواختن موسیقی محلی از چهلستون به سمت میدان امام (ره) آغاز شده است.
در این بازیها تیمهای سازمان میراث فرهنگی، خلیج فارس، نقشجهان و هیئت چوگان اصفهان حضور دارند و برگزاری مسابقات چوگان با برنامههایی از قبیل موسیقی سنتی و باستانی و برنامههای آیینی و نمایشی همراه خواهد بود.
نظر شما