سرپرست دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی دانشگاه هنر اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهارکرد: در ایران باستان یعنی دوران پیش از اسلام، سفره هفت سین به شکل کنونی پهن نمی‌شد یعنی سفره دیگری برای نوروز پهن می‌شد که "سفره هفت اَمِشاسِپَند" نام داشت.
صدرالدین طاهری افزود: "اَمِشاسِپند" هفت نام بزرگ خداست، یعنی ما خدای واحدی داشتیم که هفت نام برای او درنظرگرفته شده بود مانند اکنون که نام های مختلفی مانند الله، الظاهر، الرحمن، الباطن و دیگر نام ها برای خدا وجود دارد و همگی نام خدای واحدی است.
هفت اَمِشاسِپَند
وی با بیان اینکه در کلمۀ اَمِشاسِپَند، واژۀ "اَمِش" به معنی بی مرگ و جاوید و واژۀ "سِپَند" به معنی چیزی که درحال رشد و فزونی است، گفت: این هفت اَمِشاسِپند شامل اهورامزدا، سپندارمز یا اسفند، امرداد، خرداد، بهمن یا وهومن، اردیبهشت و شهریور هستند که همه اینها امروز به عنوان نام ماه های سال وجود دارند.
استادیاردانشگاه هنراصفهان تصریح کرد: خدای باستانی ما هردو جنسیت مرد و زن را دارد و از این هفت نام خدا، اهورامزدا جنسیت ندارد، اما از میان شش نام دیگر، سه نام مردانه و سه نام زنانه هستند که سپندارمز، امرداد و خرداد سه نام زنانه خدا و بهمن و اردیبهشت و شهریور سه نام مردانه خدا هستند.
اهورامزدا و نوشیدنی هوم
طاهری در توصیف سفره باستانی ایرانیان در نوروز گفت: این سفره هفت بخش داشت که هرکدام از این بخش ها به یکی از هفت نام خدا یعنی یکی از این اَمِشاسِپندها تعلق داشته است؛ ازجمله اینکه خدا در نام اهورامزدای که به معنی آفرینشگر داناست، نگهبان انسان است بنابراین در آن زمان چیزی که مرتبط با این نامه بوده یعنی یک ظرف از "هوم" که یک نوشیدنی باستانی ایرانی است و امروزه نیز دقیق نمی دانیم روش تهیه آن چیست را در سفره قرارمی دادند و یا کتاب دینی مثل اوستا را در سفره قرارمی دادند.
اسفند و سفره سپید
سرپرست دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی دانشگاه هنر اصفهان افزود: برای نام اسفند یا سپندارمز که به معنی عشق روبه فزونی یا عشق جاویدان است و خدا در این نام نگهبان زمین است، یک پارچه سپید پهن می کردند که نشانه گستردگی و برکت بخشی و پاکی زمین است و موقعی که این پارچه را پهن می کردند نیایش می کردند که در سال نو زمین را آلوده نکنند.
امرداد و شاخه های سبز بَرسَم
وی گفت: برای امرداد که به معنی بی مرگی و جاودانگی است و خداوند در این نام نگهبان رستنی ها و گیاهان است، شاخه های سبز بَرسَم یا سرو را می گذاشتند که می تواند از برگ سرو یا گیاهانی مانند مورد یا گز و یا انار باشد ولی سرو در نوروز بیشتر در دسترس است و نیایش می کردند که گیاهان و پوشش گیاهی زمین را نابودنکنند.
خرداد و ظرف آب
صدرالدین طاهری ادامه داد: برای خرداد که به معنی رسایی و درستی است و خدا در این نام نگهبان آب‌ها و رودهای کره زمین است یک ظرف آب می گذاشتند و نیایش می کردند که در سال آتی آب‌های زمنی را آلوده نکنند.
بهمن و ظرف شیر
وی ادامه داد: برای بهمن یا وهومن که به معنی اندیشه نیک است و خدا در این نام نگهبان جانوران است برای این نام یک ظرف شیر می گذاشتند و نیایش می کردند که جانوران را آزار ندهند.
اردیبهشت و آتشدان
استادیار دانشگاه هنراصفهان یادآورشد: برای اردیبهشت که به معنای قانون نیک و راست است و خدا در این نام نگهبان آتش است یک آتشدان می گذاشتند و نیایش می کردند که آتش راستی و عشق در دلهایشان در سال آینده فروکش نکند.
شهریور و جام فلزی
وی افزود: برای شهریور که به معنای شهریاری و پادشاهی نیک است و خدا در این نام نگهبان فلز و فناوری و دانش است زیرا ایرانی ها اولین قومی بودند که فلزات را ذوب کردند بنابراین در سفره‌شان نمادی را نیز برای این فلز و فناوری می‌گذاشتند که یک جام رویین یا فلزی بود و نیایش می کردند که در سال جدید لطف خداوند که فناوری است را برای ساختن و نه برای ویرانی بکارببرند.
طاهری تصریح کرد: این سفره هفت اَمِشاسِپند بود که هرکدام از این نام ها فلسفه عمیقی دارد و اگر احکام و نیایش های این سفره مانند حکم پاک نگهداشتن زمین و آلوده نکردن آب ها و آزارنرساندن به جانوران و ازبین نبردن گیاهان و طبیعت رعایت می‌شد، ما به این روز نمی افتادیم و دراصل ما این سفره را پهن می کردیم برای اینکه بتوانیم سال آینده را یک سال پاک و دور از خرابی و گناه داشته باشیم.
هفت شین و هفت چین
وی بیان کرد: این سفره بعد از اسلام به دلیل اینکه ایرانی ها بسیاری از آن دانسته های نیاکان‌شان را فراموش کرده بودند و ارتباطشان قطع شده بود و زرتشتی هایی که مانده بودند و یا به هند رفته بودند فلسفه اصلی این سفره را از یاد بردند اما چون می دیدند که در خانه ها کنار این هفت جزو درون سفره برای روشنایی نیز شمع گذاشته می شود یا شهد و شیرینی به عنوان برکت گذاشته می شد و چون روش تهیه "هوم" را نیز به یادنداشتند بنابراین هرنوع نوشیدنی که در دسترس داشتند را در سفره می گذاشتند و دراصل می گفتند شراب در سفره است و این شراب به معنای هرنوع نوشیدنی بود؛ بنابراین کم‌کم تصور کردند که باید ابتدای اجزای سفره با حرف شین آغازشود و برای آنها سفره هفت شین یا هفت چین پدید آمد که هفت شین به این معناست که اجزای سفره با حرف شین آغازشود و هفت چین نیز به این معناست که هفت چیز را کنارهم چیده شوند.
در متون باستانی اشاره ای به سفره هفت سین نشده است
عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان ادامه داد: مسلمانانی که می خواستند این سفره را پهن کنند و آن ظرف شراب را بر روی آن نگذارند بنابراین بجای شراب در سفره سرکه گذاشتند و بعد کم‌کم در گذر قرن ها چون چیزهای زیادی در سفره وجودداشت که با حرف سین آغازمی‌شد مثلاً شاخه سبز گیاهان کم‌کم به سبزه تبدیل شد و ظرف فلزی کم‌کم به سکه تبدیل شد و به این ترتیب سفره هفت سین ایجادشد وبه نظر می رسد که ما از حدود دوره صفوی به بعد سفر هفت سین را پهن کرده‌ایم اما در متون باستانی اشاره ای به سفره هفت سین نشده است ولی اکنون پهن کردن سفره هفت سین به سنت ۴۰۰ ساله تبدیل شده که اهمیت زیادی هم دارد اما ریشه آن به هفت اَمِشاسِپند بازمی گردد.
نظر شما