به گزارش خبرنگار ایمنا، شایعات در خصوص چرایی سقوط هوایپمای ATR مدل ۷۲ مبنی بر عدم تجهیز هواپیما مسیر تهران- یاسوج به سیستم ELT، نقص فنی این هواپیما، ایجاد اشکال در ارسال فرکانس از رادار آن، آماده نبودن فرودگاه یاسوج برای فرود این هواپیما، نداشتن رادار پیشرفته و ... ما را برا آن داشت تا به منظور بررسی کارشناسانه این حادثه گفتگویی را با دهقانی، یکی از کارشناسان هوانوردی ایران و خلبان هواپیمای F۴ انجام دهیم. آنچه در ادامه می خوانید گفتگوی ایمنا با این کارشناس است.
در زمان وقوع حادثه، چه اتفاقی می افتد که هواپیمایی از رادار خارج می شود؟ آیا رادارها دچار ضعف می شود؟
هزاران پارامتر وجود دارد که می تواند یک وسیله پرنده یا هواپیما را از رادار کل کشور محو کند، از جمله اینکه ممکن است یک سیستم گزارش دهنده وضعیت هواپیما دچار مشکل شود. به عنوان مثال یک هواپیمای شکاری در محدوده پرواز و ماموریتش، مجبور به خاموش کردن سیستم گزارش دهنده وضعیت هواپیما و یا رادار خود می شود که بعد از ماموریت دوباره رادار خود را خاموش می کند. همچنین با توجه به برقی بودن رادار، احتمال دارد این سیستم در لحظه ای دچار مشکل و قطعی برق شود و سیستم گزارش دهنده وضعیت هواپیما، نتواند محل شناسایی خود را به ایستگاه زمینی برساند و از رادار اصلی محو می شود. همچنین ممکن است برخی اوقات هواپیما در زمان عبور از نقاط کور به صورت موقتی و آنی از رادار خارج شده و ارتباط سیستم گزارش دهنده وضعیت هواپیما با ایستگاه زمینی حذف شود که این در هواپیماهای شکاری زیر یک دقیقه و در هواپیماهای مسافربری ممکن است بالای یک دقیقه و نیم باشد. از سوی دیگر وضعیت جوی هم در خارج شدن هواپیما از رادار تاثیر دارد. امواج الکترومغناطیسی ابرهای باردار می تواند سوار بر امواج سیستم گزارش دهنده وضعیت هواپیما شود و به جای هواپیما، امواج ابرها به ایستگاه زمینی منتقل شود.
اما اکنون چرا بعد از سقوط هواپیما، امکان شناسایی آن وجود ندارد؟
در هواپیماها دستگاهی به نام ELT (سیستم مکان یاب هواپیما) وجود دارد که اگر به زمین برخورد کرد امکان شناسایی هواپیما را به ما می دهد. به محض اینکه هواپیما به زمین برخورد می کند، با توجه به اینکه بر روی این سیستم کدهایی نصب شده است، به صورت اورژانسی به تمام وسیله های پرنده که از محدوده آن هواپیما عبور می کند امواج را در فضا ارسال کرده و خلبانان متوجه می شوند که وسیله ای در حالت (اورژانسی برخورد با زمین) قرار دارد. درخصوص هواپیمای ATR مدل ۷۲ که روز گذشته سقوط کرده است، گفته می شود که سیستم ELT آن خراب بوده است. بنده نیز چنین تجربه ای در پرواز و سقوط یکی از هواپیماها داشته ام که در بررسی های صورت گرفته مشخص شد ELT آن بر اثر ضربه به زمین از کار افتاده بود که البته این موضوع به صورت نادر اتفاق می افتد.
به طور معمول آیا قبل از انجام پرواز، سیستم ELT هواپیماها چک می شود؟
صد درصد قبل از هر پروازی تمام سیستم های هواپیما بررسی نهایی می شود. طبق تجربه شخصی ام، در بررسی هواپیمایی که قبلا سقوط کرده بود، مشخص شد تمام چک لیست ها قبل از پرواز به طور کامل بررسی و تایید نهایی شده بود، اما در بررسی هایی که بعد از سقوط صورت گرفت مشخص شد که سیستم ELT بعد از برخورد با زمین دچار اشکال شده و احتمال دارد که ELT هواپیمای ATR مدل ۷۲ بعد از برخورد به زمین از کار افتاده باشد که البته این اتفاق بسیار نادر است.
بنابراین دستگاه ELT نیز در هنگام سانحه و سقوط هواپیماها آسیب پذیر است؟
ELT قطعه ای است که می تواند زیر آب و حتی آب های رسوبی دریا، داخل کوه، کویر، آتش و ضربه های بسیار، امواج هواپیما را بعد از سقوط ارسال کند و هیچ محدودیتی برای ارسال امواج وجود ندارد. اما احتمال دارد یکی از سیم های دستگاه ELT در هواپیمای ATR مدل ۷۲ بعد از برخورد با زمین دچار پارگی شده باشد که اکنون موجب از کار افتادن ردیاب هواپیمای تهران- یاسوج شده است.
با این وجود امروز، مظفری معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشور در مصاحبه ای با یکی از رسانه ها عنوان کرد که این سیستم ماهواره‌ای متعلق به موسسه بین‌المللی است و شرکت‌های هواپیمایی برای دریافت این سیگنال‌ها باید با پرداخت حق عضویت، عضو این موسسه بین‌الملل شوند. اما گویا شرکت آسمان حق عضویت خود را به این موسسه نپرداخته است. آیا این مسئله صحت دارد؟
این موضوع اصلا امکان ندارد. تنها وسیله ایمنی هواپیما در هنگام سانحه، سیستم ELT است و مگر می شود شرکتی برای ممانعت از پرداخت هزینه ای، از عضویت در کنوانسیون پرهیز کند؟
پس این صحبت را به طور کامل رد می کنید؟
سازمان هواپیمایی کشوری، سازمانی عریض و طویل است و من به عنوان یک کارشناس نمی توانم در حوزه این سازمان اظهار نظر کنم، اما تاکید می کنم درصد آن صفر است که به دلیل عضو نشدن در یک کنوانسیون، هزینه ای پرداخت نکرده و سیستم ELT را مختومه کند. اما اینکه معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشور چنین ادعایی را مطرح کرده شاید در این مجموعه چنین اتفاقاتی پیش آمده باشد، که به هیچ عنوان قابل قبول نیست.
از سوی دیگر برخی معتقدند که مرکز کنترل پرواز، به اشتباه ارتفاع را در محدوده کوه های دنا به خلبان اعلام کرده و این موجب برخورد هواپیمای ATR با این کوه ها شده است. آیا این موضوع می تواند صحت داشته باشد؟
این مسئله اصلا امکان ندارد. سیستم اتوپایلوت در هواپیما وجود دارد. من به جرات می گویم که هواپیمای ATR در نوع خودش یکی از ایمن ترین هواپیماها است البته سیستم ایمنی آن در نسل جدید ارتقاء پیدا کرده است و این گونه اتفاقات مربوط به عمر هواپیما نیست. من هواپیمایی سوار می شوم که مربوط به ۴۸ سال پیش است. در توضیح بیشتر باید بگویم که سیستم اورژانسی، نخستین بخشی است که برای هواپیماها طراحی می شود. در خصوص مسیری که هواپیما پرواز می کند، باید گفت هواپیما در سطحی پرواز می کند و سیستم گزارش دهنده وضعیت هواپیما "ترانس پاندر" امواج را به مرکز کنترل پرواز ارسال می کند که هواپیما در کدام ارتفاعی پرواز می کند و برج مراقبت پرواز نیز متوجه ارتفاع هواپیما از زمین است. به طور معمول خلبان درخواست کاهش ارتفاع را به مرکز مراقبت پرواز را می دهد و این اجازه باید از مرکز کنترل پرواز، صادر شود. همچنین هواپیما برای ترک ارتفاع تا نشستن باید مسیری را طی کند که با شیب کنترل شده ارتفاع به مرور کم می شود. هواپیما بر روی یک شیب خاص پایین می آید که هم مسافر اذیت نشود و هم وسیله آسیب نبیند. این شیب همیشه در ارتفاع «۱۵۰۰ پا» بالای بلندترین ارتفاعات آن منطقه است و این مسائل در علم هوانوردی حساب شده است و زیر «هزار پا» پرواز انجام نمی دهیم. البته برخی اشکالات وجود دارد که باید تیم بررسی بعد از پیدا کردن لاشه هواپیما، موارد را بررسی و جزییات را به طور کارشناسی، اعلام کنند.
با این وجود، آیا سانحه سقوط هواپیمای ATR مشابهی در کشور و دنیا داشته است؟
ATR به عنوان یک هواپیمای اروپایی در کشورهای مختلفی پرواز می کند. البته سه حادثه مشابه این اتفاق در این هواپیماها در دنیا اتفاق افتاده است. یکی از آنها مربوط به هواپیمای ATR امریکن ایگن ۱۹۹۴ بود. باید توجه داشت سیستمی در داخل هواپیماها به نام سیستم هیتینگ وجود دارد که براساس آن وقتی سطوح کنترل هواپیما وارد ابر می شود، دستگاهی به نام «آنتی آیس» را روشن می کنیم تا سطوح هواپیما دچار یخ زدگی نشود. اما اشکالی که در هواپیمای ATR کشور نروژ مشاهده شد این بود که سطوح فرامین این هواپیما در برخورد با هوای ابرناک دچار اشکال شده بود. هوای ابرناک، دمای هوا بین منفی ۲۰ تا منفی ۴۰ درجه یخ زدگی دارد. در این دو سانحه مشابه در دنیا نیز سطوح کنترل هواپیما دچار یخ زدگی شده بود. البته هنوز هواپیمای ATR تهران - یاسوج پیدا نشده تا چنین موضوعی را برای آن تایید یا رد کنیم، اما احتمال اینکه این هواپیما در زمان ترک ارتفاع دچار یخ زدگی دستگاه شده باشد، وجود دارد. اگر هواپیما هیچ مشکل فنی نداشته باشد احتمال یخ زدگی این سیستم وجود دارد.
یکی از موضوعاتی که پیرامون سقوط هواپیما ATR مدل ۷۲عنوان شده، این است که فرودگاه های کشور از جمله یاسوج و یا حتی کیش، رادار پیشرفته نداشته اند. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟
تمام فرودگاه های کشور به دستگاه ASR مجهز هستند. به طور کلی دو نوع دستگاه رادار ASR و PAR برای تقرب در پرواز وجود دارد. ASR در شعاع بیشتری می تواند هر وسیله ای را که در محدوده نزدیک به فرودگاه باشد، هدایت کند. از سوی دیگر دستگاه PAR در هر فرودگاهی که هواپیمای مسافربری در آن رفت و آمد می کند، الزاما باید وجود داشته باشد. ASR به این معناست که تصمیم کاهش ارتفاع دیگر با خلبان نیست و مرکز مراقبت فرودگاه آن منطقه، هدایت را در دست می گیرد. همچنین هر هواپیما پیش از پرواز، تمام موارد از جمله هدایت را با فرودگاه مقصد چک می‌کند تا در زمان تقرب دچار مشکل نشود.
گفتگو از: ریحانه السادات سجادی، خبرگزاری ایمنا
نظر شما