راه نجات خاورمیانه از نابودی، گفت و گوی ایران و عربستان است(2)

ایران و عربستان در یک چرخه مخرب رقابت منطقه ای گرفتار شده اند. راه اندازی یک خط تلفن مستقیم و همچنین فعال شدن کمیته های فنی می تواند به جلوگیری از جنگ تمام عیار بین آنها کمک کند. حسن نیت متقابل در اینجا ضروری است، زیرا این امر اعتماد طرفین را افزایش داده و آنها به سمت مذاکرات مستقیم سوق می دهد.

خبرگزاری ایمنا، گروه سیاسی- ریحانه شهبازی: نشریه فارین افیرز ( Foreign Affairs) که یک نشریه تخصصی علوم سیاسی و روابط بین‌الملل است و هر دو هفته یکبار توسط شورای روابط خارجه در آمریکا منتشر می شود، در شماره اخیر خود مقاله ای با عنوان «باز داشتن ایران و عربستان از جنگ» منتشر کرده است که خبرگزاری ایمنا ترجمه بخش نخست آن را هفته پیش منتشر کرد و اکنون بخش دوم آن را در ادامه می خوانید. قابل ذکر است که ترجمه و انتشار این مقاله الزاماً به معنای تأیید محتوای آن از سوی خبرگزاری ایمنا نیست و صرفا در راستای رسالت اطلاع رسانی صورت گرفته است.

برای از بین بردن بن بست بین دو کشور ایران و عربستان سعودی، هر دو کشور باید قدم هایی برای صلح بردارند. اول اینکه آنها می توانند یک راه ارتباطی خصوصی و مستقیم برای مدیریت بحران بین ریاض و تهران ایجاد کنند.  این راه ارتباطی می تواند وزارتخانه های خارجی دو کشور را با یکدیگر مرتبط کند و هر کدام یک اداره جدید برای مدیریت رویدادهای منطقه ای، مستقل از فرآیندهای تصمیم گیری رسمی دولت هایشان را ایجاد و سیستمی را برای مدیریت  ارتباط بین آنها راه اندازی کنند. به این ترتیب، رهبران می توانند به جای اینکه اجازه دهند آشوب و درگیری باعث مذاکره شود، به طور مستقیم با یکدیگر صحبت کنند.

در واقع، جنگ اغلب به دنبال یک سری از وقایع و تصمیمات رخ می دهد که جنگ بین ایران و عربستان سعودی هم احتمالا چنین مسیری را دنبال خواهد کرد، زیرا هیچ کشوری علاقه خود به جنگ را اعلام نمی کند. بنابراین یک خط تلفن میتواند به هر دو طرف کمک کند تا در صورت بروز مسائل و مشکلات، نیاز به جنگ وخشونت را دفع کنند. راه راتباطی مستقیم میتواند به کاهش ریسک اشتباهات، حملات تصادفی و سایر حوادثی که به هر دلیلی هر دو کشور را به آستانه جنگ می کشاند، کمک کند. لازم به ذکر است که پس از حمله مردم ایران به سفارت سعودی در تهران در ماه ژانویه، عربستان سعودی رابطه با ایران را قطع کرد و بحران به شکل قابل توجهی شدت یافت. ضرورت چنین راه ارتباطی در گذشته که تنش ها زیاد نبود احساس نمی شد و کشورها می توانستند از کانال های دیپلماتیک معمول تر برای برقراری ارتباط استفاده کنند.

اگر هر دو طرف مایل به صحبت با یکدیگر به طور مستقیم نیستند، آنها می توانند کمیته های فنی را برای جلوگیری از جنگ تمام عیار فعال کنند. این کمیته ها شامل کارشناسان سیاست گذاری و تکنوکرات ها از وزارتخانه های ایران و وزارت امور خارجه عربستان سعودی است که بدون مشارکت مقامات سیاسی می توانند هماهنگ شوند. کارشناسان سیاست با بیان منافع یکدیگر و بدون دخالت مستقیم دولت ها، رویکردی را برای همکاری پیدا می کنند. برای مثال، کمیته های فنی می توانند بررسی کنند که چگونه عربستان سعودی می تواند بدون تأیید مداخلات ایران در امور کشورهای عربی، مذاکره رسمی با ایران را آغاز کند. آنها همچنین می توانند راهکارهایی پیشنهاد دهند که نیازهای امنیتی ایران  از جمله مقابله با زیاده خواهی های کشورهای همسایه و عراق بی ثبات، بدون حمایت تهران از شبه نظامیان عراقی و یمنی و یا فرستادن نیروهای نظامی به سوریه است، تأمین شود. 

سرانجام، هر دو طرف می توانند از طریق تعهد به کاهش مداخلات خود در منازعات منطقه ای، رقابت خود را داشته باشند. عربستان سعودی نگران این است که ایران به یک هژمونی منطقه ای تبدیل شود و سیاست خارجی خود را برای جلوگیری از وقوع این اتفاق، فعال کرده است. ایران می تواند با دادن این اطمینان به رهبران منطقه ای که می خواهد شریک آنها باشد و نه حاکم برآنها، به این نگرانی پاسخ دهد. در واقع محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران بارها به ضرورت همکاری ایران و عربستان سعودی برای حل بحران های سیاسی منطقه و همچنین تمایل ایران برای انجام این کار تاکید کرده است. اما عربستان سعودی هنوز به این جمع بندی نرسیده است.

تهران می تواند با استفاده از اهرم فشار و یا نفوذ خود بر «شورشیان» حوثی یمن که با دولت حمایت شده از سوی عربستان مبارزه می کنند و متقاعد کردن آنها به صلح، حسن نیت خود را به عربستان ثابت کند. این امر به مثابه یک حسن نیت، بدون کنار گذاشتن موضوعی که برای امنیت ایران مهم است، در نظر گرفته می شود.

در این مرحله، احتمالا تحریک رسانه ها و مداخله یک کشور ثالث در تشویق ایران به انجام چنین ابتکاراتی و عربستان سعودی برای پاسخ متقابل به این مسئله مفید خواهد بود؛ رویکرد متقابل در اینجا ضروری است، زیرا این امر اعتماد و اطمینان طرفین را افزایش داده و آنها به سمت مذاکرات مستقیم سوق می دهد. هر دو طرف در حال حاضر در یک چرخه مخرب به دام افتاده اند؛ در حالیکه راه حل نظامی هم برای آینده متصور نیست. پذیرفتن این تاکتیک های مدیریت بحران می تواند اولین گام ها برای خروج از این رقابت فزاینده  هزینه بر باشد.

نویسنده: ابراهیم فریهات؛ پژوهشگر مؤسسه مشارکت در حل اختلافات بین المللی دانشگاه جورج تاون و از همکاران ارشد بخش سیاست خارجی در مرکز دوحه موسسه بروکینگز. 

کد خبر 328646

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.