به گزارش ایمنا، به مناسبت نوزدهمین سالگرد درگذشت علامه محمد تقی جعفری، با فرید صلواتی، نوادۀ علامه به گفتگو نشستیم و ۲۵ آبان ماه، بخشی از خاطرات دوران زندگی علامه را در ایمنا مرور کردیم. در ادامۀ گفتگو با فرید صلواتی، این روزنامه نگار و استاد دانشگاه از دوران پس از علامه می گوید:
وقتی می نویسم سیمون دوبووار با علامه دیدار داشته تعجب می کنند
گاهی اندیشه های علامه را در فضای مجازی با دیگران به اشتراک می گذارم. دسته ای از خوانندگان وقتی برای مثال ماجرای دیدار علامه را با شخصی مثل سیمون دوبووار در سال ۱۳۵۰ می خوانند تعجب می کنند و می گویند مگر چنین چیزی ممکن است؟ و دسته ای دیگر توهین می کنند که با چه نیتی از علامه و اندیشه هایش می گویی! لابد فکر می کنند برای پست و مقام این کار را می کنم. برای دستۀ اول که از سر ناآگاهی انکار می کنند، مطالعۀ کتاب «تکاپوگر اندیشه ها» را توصیه می کنم که شرح اندیشه ها و گفتگوهای علامه با ۱۴۰ تن از دانشمندان علم و فرهنگ و تمدن غرب است و به عرض دستۀ دوم می رسانم که اگر من از پدربزرگم نگویم چه کسی بگوید؟
وقتی می بینم که در دانشگاه به جای اندیشه های امثال او که از سال ۱۳۴۰ به مبحث حقوق بشر پرداخته و فرهنگ پیشرو و فرهنگ پیرو را واشکافی کرده، مطالب دیگری تدریس می شود که با روح و فرهنگ جامعۀ ما فاصله دارد به حال این نسل غصه می خورم.
استادی که تا دو سال پیش نمی دانست علامه فوت کرده!
به خاطر دارم که وقتی برای دعوت از یکی از اساتید فرهنگی به مراسم هفدهمین سالگرد درگذشت علامه رفته بودم کارت دعوت را به او دادم و پرسید: ببخشید ایشان خودشان هم در مراسم تشریف دارند! گفتم اگر دقت کنید روی کارت نوشته شده که هفدهمین سالگرد درگذشت اوست. طبیعی است که وقتی استاد رشتۀ فرهنگ از زنده بودن یا نبودن اندیشمندی مثل علامه بی خبر باشد دیگر جوانان نسبت به شناخت اندیشه های او چه وضعیتی دارند.
آنچه باید مورد توجه قرار بگیرد اندیشۀ علامه است
در یک مصاحبه از من پرسیده شد که علامه در خلوت خود با اهل بیت خلوت داشت؟ در پاسخ گفتم که داشته باشند یا نه این مسئله برای مخاطب چه بار آموزشی ای دارد؟ اثرگذاری فرهنگی این مسئله که بر روشن شدن آن اصرار دارید چیست؟ وقتی اندیشۀ علامه را نمی شناسید چه اهمیت دارد که بدانید او با ائمه دیدار داشته یا نه؟
سالهاست که معرفی دین به گونه ای که علامه تلاش می کرد، صورت نگرفته
سال ۱۳۷۲ استاد موریس از دانشگاه اوهایو آمریکا آمد تا با علامه در مورد عرفان اسلامی صحبت کند، یونسکو فتوای علامه را در مورد مسئلۀ همانند سازی انسان جویا شد و ایشان با آن مخالفت کرد. در حال حاضر چه سخنرانی داریم که بتواند دین را در این سطح این چنین معرفی کند؟ اصرار بر آموزش پوستۀ دین چه ارمغانی برای مردم ما داشته است؟ ای کاش تعدادی از روحانیون راه علامه را ادامه می دادند.
علامه معلم بود نه مجری سیاست
برخی با توجه به این که علامه پیشنهاد امام خمینی(ره) را مبنی بر نشستن بر مسند قضا رد کرده بود و دیگر مسائل... گمان می کنند که علامه به کلی با سیاست آشنایی نداشت. در حالی که کتابی را در رابطه با مسائل سیاسی به نام «حکمت اصول سیاسی اسلام» نوشته که پیام امام علی به مالک است و همانطور که گفتم از سال ۱۳۴۰ مبحث حقوق بشر اسلامی را دنبال می کرد. علامه هرگز نمی خواست که مجری سیاست باشد و هنگامی که پیشنهاد امام را هم رد کرد صراحتا گفت که کار من علم آموزی است.
به طور کلی سیاست در جامعۀ ما تعریف درستی ندارد و گاهی می بینیم که اشخاص ملاک هستند. برای مثال افرادی در اوائل انقلاب فکر می کردند رویۀ خودشان درست است به همین خاطر خیلی از افراد که مثل آن ها فکر نمی کردند را بیرون راندند و سال ها بعد که فکرشان عوض شد راه همان ها که رانده بودند را درپیش گرفتند، تکلیف مردم چیست؟ همۀ ما باید به این نکتۀ امام علی بیش از پیش توجه داشته باشیم که: اشخاص را با حق بسنجید، نه حق را با اشخاص.
علامه همیشه وقتی نظرش را بیان می کرد می گفت: من به این نتیجه رسیدم. حتی وقتی نظر او را در مورد حرام یا حلال بودن موسیقی پرسیدند گفت: من هنوز دیدگاهی در این باره ندارم. این که بدانیم نظر ما نظر ماست و نه حتما نظر دین، بسیار می تواند در کمک به دین موثر باشد.
ای کاش پرورش بر آموزش تقدم داشت
یکی از آرزوهای من این است که جای آموزش و پرورش با هم عوض شود. پرورش پیش از آموزش می گوید که اول انسان باش بعد پزشک، اول انسان باش بعد معلم، اول انسان باش بعد روحانی و ... اگر آموزش بر پرورش مقدم باشد مدرک زیاد می شود و شعور کم. درجۀ تحصیلی بالا می رود اما سطح فکر فرد پایین می ماند. تاکید علامه نیز همۀ عمر بر انسان سازی بود و پرورش.
متولیان فرهنگ باید تخصص فرهنگی داشته باشند
وقتی از مسائل روز و معضلات فرهنگی حرف می زنم عده ای تعجب می کنند. تخصص علمی من در رشتۀ فرهنگ است. اینکه یک تعمیرکار، ماشین تعمیر می کند تعجبی دارد؟ عجیب این است که افرادی که تخصص فرهنگی ندارند متولی فرهنگ می شوند.
از پدر دکتر شریعتی پرسیدم چرا پسر شما از شما مشهورتر است
۱۲ ساله بودم که با پدرم به دیدار محمد تقی شریعتی رفتیم. عکسی از دکتر علی شریعتی روی میزشان بود. من از ایشان پرسیدم چرا پسر شما از شما مشهور تر است؟ و پاسخ داد: «چون علی در من ثابت نماند و آموخته های مرا ادامه داد. اگر تو هم می خواهی بزرگ شوی در پدر و پدربزرگت نمان.»
دکتر علی شریعتی هم وصیت کرده بود که دو نفر اجازه دارند کتاب های مرا بررسی کنند و به تشخیص خود هر جا که لازم است اصلاح کنند، یکی از آن ها علامه جعفری بود.
یک دروغ بزرگ!
دوست دارم از افرادی که می گویند علامه از نوشتن شرح مثنوی در اواخر عمر اظهار پشیمانی کرده بود بپرسم کی و کجا از علامه این حرف را شنیده اند؟ ایشان حتی در تفسیر نهج البلاغه که جزو آخرین آثارشان بود همواره از بیت های مولانا استفاده می کرد، مولانا را دوست داشت اما نه به این معنی که او را بپرستد هر جا مخالفتی با اندیشۀ مولانا داشت آن را نقد می کرد. به طور کل شیوۀ او نقد کردن اندیشه ها بود نه رد کردن آنها و افسوس می خورم که می بینیم عده ای به حافظ یا مولانا به بهانۀ دین اهانت می کنند.
انسان های بزرگ بعد از مرگ هم بزرگ هستند
عزت و ذلت دست خداست، دست من و ما نیست. افرادی مثل استاد ارحام صدر و یا تاج اصفهانی در دوران زندگی بسیار اذیت شدند اما سالروز فوتشان در تخت فولاد جای سوزن انداختن بر سر مزارشان نیست. این افراد از درون بزرگ بودند و خیلی از افراد هم هستند که ما آن ها را در دنیا بزرگ می کنیم و بعد از مرگ کسی نمی داند که کجا دفن شده اند.
معرفی چند کتاب از علامه جعفری و حرف آخر
امیدوارم جوانان، به ویژه مسئولان فرهنگی ما کتاب هایی مثل «تکاپوگر اندیشه ها»، «در محضر حکیم» «فرهنگ پیرو و فرهنگ پیشرو»، «حکمت و اصول سیاسی اسلام»، «امام حسین شهید فرهنگ پیشرو انسانیت» را بخوانند و در آخر اینکه، ما علامه جعفری های زیادی داریم که مظلومند و باید آن ها را به مردم معرفی کنیم و آثارشان را مطالعه کنیم. حداقل معلمان و مسئولان ما باید اطلاعات اساسی خود را در مورد فرهنگ بالا ببرند تا نسل جدید زیر دست آن ها اول پرورش یابند و بعد آموزش ببینند. /
نظر شما