به گزارش خبرنگار فرهنگی ایمنا، با نگاهی به فعالیت های دفتر تخصصی سینما در وهلۀ اول گمان می کنید که برای انجام این همه کار، باید سابقه ای چندین ساله پشت آن وجود داشته باشد اما عمر این دفتر بیش از یک سال نیست. مصطفی حیدری رئیس این دفتر دانش آموختۀ انجمن سینمای جوان است و خود اهل فیلمسازی و فیلمنامه نویسی. فیلم کوتاه «بازی ناتمام محمد» به کارگردانی او برندۀ جایزۀ بهترین کارگردانی از جشنوارۀ بیست و هفتم فیلم کودک و نوجوان شده و در حوزۀ فیلمنامه نیز با همکاری همسرش، جوایزی را کسب کرده است. تدریس در انجمن سینمای جوان اصفهان و خمینی شهر، نوشتن دو رمان با نام ها «شهر من پرواز کن» و «فانوس شکسته»، تولید ۱۵ فیلم مستند و داستانی و حضور در جشنواره های معتبری مثل جشنوارۀ فیلم کوتاه تهران و سینما حقیقت از دیگر فعالیت های این مدیر جوان است که از سال ۸۰ تا ۸۴ در تالار هنر هدایت بخش سینما را بر عهده داشته و دو سال نیز به عنوان دبیر مجمع فیلمسازان فعالیت می کرده. گره خوردن این تجربه ها با مدیریت دفتر تخصصی سینما موجب شکل گرفتن اتفاقاتی نیک در عرصۀ سینمای شهر شده که شاید سال ها بعد بتوان از شیرینی زیرساخت های انجام شده توسط آن بهره برد. در گفتگوی ایمنا با رئیس این دفتر، ضمن شرح همۀ فعالیت های دفتر تخصصی سینما از دغدغه های این مدیر برای آنچه در سینمای اصفهان در حال رخ دادن است می خوانید.
از شکل گیری دفتر تخصصی سینما بگویید.
تیر ماه سال ۹۵ بود که زمزمه های جدا شدن بخش سینما از تالار هنر که اکنون دفتر تخصصی تئاتر است، شنیده شد و لازم بود که سینما به عنوان یک دفتر تخصصی مستقل به کار خود ادامه دهد. پیش از اینکه بخشی به نام دفتر تخصصی سینما راه اندازی شود ما به حسب تجربه و عقلانیت اتفاق هایی که در کشور و استان می افتاد رصد کردیم تا لزوم وجود چنین دفتری را بررسی همه جانبه کرده باشیم و در نهایت با لحاظ کردن همۀ این مقدمات دفتر تخصصی سینما با هدف همکاری با کلیۀ مجموعه های مرتبط با سینما در شهر، بهره بردن از سلیقه های مختلف مردم شهر با زبان مشترکی به نام سینما و دوری از موازی کاری شکل گرفت. ما اعلام کردیم که با هیچکس رقیب نیستیم و با همۀ بخش های مرتبط نیز همکاری می کنیم، ادعایی هم در تغییر و تکان دادن سینما نداریم اما برخورد تخصصی رویکرد ماست و شروع اول کارهای اجرایی این دفتر، که همزمان با روز ملی سینما در سال ۹۵ آغاز به کار کرده بود نیز با ۴ برنامۀ مشارکتی مثل «بزرگداشت استاد خسرو سینایی» با همکاری خانه مستند اصفهان، «یادبود استاد اکبر خواجویی» با همکاری انجمن سینماگران استان اصفهان، «ششمین گردهمایی فیلمسازان جوان و روز ملی سینما» با همکاری انجمن سینمای جوان و «کارگاه سه روزه مستند سازی و اکران اختصاصی فیلم پاپِلی» با همکاری مجمع فیلم سازان انقلاب اسلامی اصفهان (سیمرغ) بود. البته در آینده این همکاری ها با برنامه هایی مثل «بزرگداشت استاد کامران شیردل»، «زن و سینما»، «عصرهای سینما»، «هفته فیلم انقلاب اسلامی» و «سینمای خانواده» ادامه داشت و در حوزۀ پخش فیلم نیز برنامه ای با عنوان «رباعی سینما» راه اندازی کردیم که از حضور فیلمسازان شاخص فیلم کوتاه بهره می برد و نیز برگزاری «پاتوق فیلم مستند» با حضور فیلم های برگزیده و فیلمسازان هشتمین جشن سینمای ایران، اما به این سبب که پاتوق فیلم کوتاه و برنامه های خانه مستند نیز در همین راستا بودند به دلیل اثبات حسن نیت دفتر و جلوگیری از موازی کاری در سال ۹۵، آن را ادامه ندادیم.
در مورد وجود دفاتر تخصصی شهرداری سوگیری هایی نیز وجود دارد، در این باره دفاعی دارید؟
فلسفۀ همۀ دفاتر تخصصی شهرداری دو چیز بود. اولی ارائه و عرضۀ فرهنگ به مردم و دومی برخورد تخصصی در هر حوزه. سابقا مدیرانی دانسته یا نادانسته انتخاب می شدند و بر اساس توانایی هایشان تصمیماتی می گرفتند اما دفاتر تخصصی از حضور متخصصان هر حوزه بهره می برد و شوراهای تخصصی ای دارد که ثابت هم نیستند و از متخصصان متفاوت با سلیقه ها و نظرهای متفاوت استقبال می کند و کارها با امضای آن ها پیش می رود. البته که ممکن است در اجرا ضعف هایی هم وجود داشته باشد اما در کل حرکت قابل دفاعی است و موفقیت آن را در تئاتر و موسیقی، با فعالیت های تالار هنر و هنرسرای خورشید می توان دید و نباید در این باره کم لطفی کرد.
تمرکز دفتر تخصصی سینما بر کدام حوزه است؟
ما تلاش کردیم که بر حوزۀ بنیادین «فیلمنامه» تمرکز جدی داشته باشیم. چرا که مبنا و اساس سینما بر «فیلمنامه» نهاده شده و ما در این حوزه ضعف مفرط داشتیم. بنابراین دفتر تخصصی سینما ماموریت اصلی خود را بر تقویت این بُعد قرار داد و فعالیت های مستقل خود را با تمرکز بر زمینۀ فیلمنامه نویسی آغاز کرد. نخستین دوره نشست های تحلیلی فنون فیلمنامه نویسی با حضور ۱۴ استاد از اصفهان و تهران با همکاری بنیاد سینمایی فارابی به همت این دفتر برگزار شد و ما به قولی تیم ملی فیلمنامه نویسی را در اصفهان گرد هم آوردیم تا در ۱۴ جلسۀ ۶ ساعته آنچه در این حوزه می دانستند به ۴۳ شرکت کنندۀ این نشست، آموزش بدهند.
در زمینۀ تولید و حمایت از تولید نیز فعالیتی انجام داده اید؟
بله ما همزمان با بحث تقویت فیلمنامه، پیگیر بودیم که بعد از نوشتن یک فیلمنامه چه اتفاقی برای آن می افتد و راستی اگر آن فیلمنامۀ نوشته شده تولید نشود به چه کار می آید؟ بنابراین هدف بعدی خود را روی بحث «تولید» قرار دادیم که در اصفهان بسیار ضعیف بوده و هست. ۴۶ فیلمنامه بعد از نخستین دوره نشست ها ما توسط هنرجویان نوشته و تولید شد و بعد توسط توسط داوران که از اساتید خود دوره بودند، ارزیابی شد و در نهایت ۴ فیلمنامه توسط دفتر تخصصی سینما خریداری شد که ان شالله از پاییز ساخت آن را کلید خواهیم زد و برای باقی این فیلمنامه ها نیز به ذهنمان رسید که جلساتی را با عنوان «فیلمنامه خوانی» برگزار کنیم تا نویسندگان فیلمنامه بتوانند آثار خود را با موضوع آزاد در حضور حدود ۲۵ مخاطب بخوانند و استادی که در جلسه حضور دارد آن ها را مرحله به مرحله راهنمایی کنند تا در صورت اصلاح و بازنویسی این فیلمنامه ها نیز به مرحلۀ تولید نزدیک شوند.
حوزۀ تهیه کنندگی یک حوزۀ جدی بود که به ما کمک کرد بازتر به مسائل نگاه کنیم کما اینکه اکنون نیز ادعای تولید نداریم بلکه از تولید حمایت می کنیم و معتقدیم که بحث تهیه کنندگی تا کنون در اصفهان جدی گرفته نشده. ما نیز در حد اختیارات و بودجه به این حیطه وارد شدیم و از تولید حمایت کردیم. حتی در فصل بهار «کارگاه فیلم سازی تجربی» با همکاری انجمن سینمای جوان برگزار شد و از آقای شهرام مکری به عنوان حرفه ای ترین فردی که در سینمای تجربی مشغول فعالیت است دعوت کردیم تا در این کارگاه حضور داشته باشد و بنای ما نیز بر این شد که از تولیدات این کارگاه حمایت کنیم و در نهایت سه اثر توسط این استاد، برای تولید انتخاب شد.
از آنجا که دفتر تخصصی سینما معتقد بود که فرهنگ باید در اختیار مردم باشد و در نهایت از فیلمنامه تا فیلم، مخاطبی جز مردم (شامل مخاطبان خاص و عام) نخواهد داشت، تصمیم گرفتیم که در بحث «توزیع و عرضه» نیز اطلاعات و تجربیات لازم را به عزیزانی که در این حیطه تلاش می کنند و برایشان مهم بوده، بدهیم. موضوع یکی از کارگاه های ما که در ۲۰ مهر سال جاری برگزار می شود، کارگاه «آشنایی با اصول پخش بین المللی فیلم کوتاه» است و در همین راستاست.
از «جاده» و «راسته» و چگونگی ایجاد آن بگویید.
در راستای حمایت از تولید، مجموعه مستندی را با نام «راسته» با همکاری موزۀ عصارخانۀ شاهی تولید کردیم که شیوۀ کار مشاغل سنتی بازار اصفهان را با حضور یکی از هنرمندان شاخص آن حرفه، ثبت و معرفی می کرد. ۹ شغل را در این مجموعه پوشش دادیم و انشالله مرحلۀ دوم آن با معرفی ۱۰ شغل دیگر از فصل پاییز ادامه پیدا خواهد کرد و این مجموعه مستندهای ۱۰ الی ۱۵ دقیقه ای قرار است به زودی از شبکه مستند پخش شود.
در حوزۀ سینمای داستانی نیز تلاش کردیم دوستانمان را در شهرداری مجاب کنیم که سفارشی کار نکنند. اگر چه هر ارگانی با توجه به مناسبت هایی که دارد ترجیح می دهد حمایت ها را در راستای فعالیت خود انجام دهد اما ما فراتر رفتیم و آقای اسپنانی ایدۀ اولیۀ طرح سینمای جاده را با یادکردی از استاد فقید عباس کیارستمی پیشنهاد داد، ما نیز فراخوانی بین ۳۶ فیلمساز منتشر کردیم و قرار بود ۱۰ فیلمنامه از بین آثار رسیده با این موضوع تولید شود که در نهایت به ۷ فیلمنامه رسیدیم و شروع خوبی برای تولید شد.
با توجه به انتشار فراخوان چهارمین دوره از جشنوارۀ «بهشت در قاب تصویر» در مورد این جشنواره مختصری توضیح دهید.
یکی از فعالیت هایی که این دفتر انجام داد برگزاری جشنواره ای به نام «بهشت در قاب تصویر» بود که سال گذشته سومین دورۀ آن برگزار شد. در این جشنواره آنچه اتفاق می افتد هدفمند کردن تولیدات رسانه ای و تصویری مراکز فرهنگی و هیئت های مذهبی استان اصفهان است. در این هیئت ها و مراکز ظرفیت های خودجوش مردمی و مخاطبان بسیاری برای آن چه از طریق این هیئت ها ارائه می شود وجود دارد. ما تصمیم گرفتیم تولیداتی که توسط آن ها ارائه می شود با کیفیت بهتری به مخاطب عرضه کنیم و در یک کلام به آنچه وجود داشت زبان سینما و فیلمنامه بدهیم. خوشبختانه در جریان همین امر ۲۰۰ فرد با استعداد شناسایی شدند که یک چهارم آن ها توانایی بالایی دارند و اخیرا شنیده ام که تعدادی از آن ها در صدا و سیما و دیگر مراکز مشغول به کار شده اند. چهارمین دورۀ این جشنواره امسال با همکاری مجمع فیلم سازان انقلاب اسلامی اصفهان (سیمرغ)، سازمان و دفتر تبلیغات اسلامی برگزار می شود و جزییات آن از طریق متن فراخوان منتشر شده است. قالب آثار ارسالی به این جشنواره داستانی، مستند، کلیپ و ... بود و امسال احساس کردیم آن ها نیز در حوزه فیلمنامه ضعف هایی دارند. به همین سبب بخش فیلمنامه را هم اضافه کردیم و قرار است با همکاری مراکز فرهنگی و هیئت های بزرگ شهر آن را به صورت مطلوب تر جلو ببریم.
روند تولید فیلم را در اصفهان چگونه ارزیابی می کنید؟
به نظرم روندی که اکنون در حال رخ دادن است بوی نادانی، ناآگاهی عمدی و حتی لجبازی می دهد. وقتی به یک فیلمساز اجازه می دهیم در سال ۴ فیلم کوتاه تولید کند علی الظاهر حمایت است اما در واقع داریم او را نابود می کنیم چون هیچ اندیشه ای پشت این فیلم ها وجود نخواهد داشت و فقط برای ارائۀ آمار به کار می آید. معتقدم که تولید خوب است اما نه به هر قیمتی و بارها تاکید کرده ام که عرصۀ تهیه کنندگی در اصفهان جدی نیست و نگاه به آینده در آن وجود ندارد.
از نظر شما حلقۀ مفقوده بین دو مقولۀ حمایت و تولید چیست؟
به عقیدۀ من توجه به توزیع و عرضه چیزی است که ما اصلا به آن اعتنایی نداریم. یک فیلمساز باید از خود سوال کند که برای چه دست به تولید می زند؟ برای مثال نباید از خودمان بپرسیم تکلیف ۵۰ یا ۶۰ فیلمی که دو سال پیش در جشنوارۀ فیلم کودک و نوجوان تولید شد چه شده؟ این فیلم ها کجا عرضه شدند؟ غیر از این است که فقط یک سانس در تالار هنر به نمایش گذاشته شد و فقط ۴ تای آن ها به جشنواره ها راه پیدا کرد؟ البته دفتر تخصصی سینما با نظر کارشناسان از مجموع این فیلم ها، ۱۴ فیلم را برای نمایش در مدارس انتخاب کرده و ۵ فیلم موفق جشنوارۀ ۲۷ و ۲۸ کودک و نوجوان را نیز به آن ها اضافه کرده تا بازخورد آن را از مربیان مدارس بگیرد اما این هرگز از بار مسئولیت فیلمسازان نمی کاهد و باید جوابگوی هزینه هایی باشند که برای آن ها شده.
قدمی برای استفاده از تجربۀ پیشکسوتان سینمای اصفهان برداشته اید؟
در سینمای اصفهان بزرگان بسیاری زحمت کشیده اند و ما تصمیم داشتیم از این پیشکسوتان به عنوان سرمایه های شهر قدردانی کرده باشیم، به همین سبب ساخت پروژه ای را به نام «تاریخ شفاهی سینمای اصفهان» آغاز کردیم که فاز اول آن به زندگی ۷ تن از بزرگان سینمای اصفهان مثل امرالله احمدجو، محمد علی نجفی، اکبر خامین، مرتضی مسائلی، غلامرضا مهیمن، سید محسن طباطبایی پور و محمدعلی میاندار می پردازد و فیلمی را نیز با نام «سینمای آزاد اصفهان» تولید کرده ایم که اکنون در حال تدوین است و ان شالله به زودی از آن رونمایی می شود. البته بحث صدور «کارت منزلت» هم در میان بوده که در دوره قبل پیگیری شده و امیدواریم در دوره جدید مدیریت شهری در این باره به نتیجه نهایی و مطلوبی در شأن هنرمندان عزیز برسد.
کارگاه های انتقال تجربه چرا شکل گرفته و میزبان چه کسانی است؟
بعضی وقت ها بزرگان تجربیاتی دارند که هیچ جا نمی توان آن ها را شنید و یا به صورت مکتوب آن را ثبت کرد. ما از بزرگان سینما در این کارگاه ها بهره می بریم، تا کنون امرالله احمدجو، مازیار میری و امیر عربی در این کارگاه حضور پیدا کرده اند و قرار است در آینده شنبه های اول هر ماه در خدمت بزرگانی چون سعید عقیقی، همایون اسعدیان، رسول صدرعاملی، هادی مقدم دوست، حمید نعمت الله، محمد حسین مهدویان، محمدرضا گوهری و ... باشیم.
دفتر تخصصی سینما در حوزۀ مکتوب چه فعالیت هایی انجام داده است؟
در بحث کتاب برنامه ای را با عنوان «کتاب و سینما» با هدف آشنایی نسل جدید با مؤلفان و مترجمان حوزۀ فیلمنامه برنامه ریزی کردیم. ۴ برنامه تدارک دیدیم که دو قسمت آن با حضور آقای گذر آبادی به عنوان بزرگترین مترجم کتاب سینمایی در حوزه فیلمنامه و خانم شادی خسرو پناه که کتاب «قهرمان هزار چهره» جوزف کمبل را ترجمه کرده بودند برگزار شد. جلسه ای نیز با شاهپور شهبازی، به عنوان اولین کسی که در حوزه فیلمنامه به صورت جدی و هدفمند و البته مستمر تألیف داشته برگزار کردیم و برای دو جلسۀ آینده نیز انشالله در خدمت دکتر محمد شهبا یکی از مترجمان بزرگ حوزۀ سینما در حوزه روایت و فیلمنامه و آقای عباس اکبری خواهیم بود که کتاب مرجع «چگونه فیلمنامه بنویسیم» اثر سید فیلد و ده ها اثر دیگر را ترجمه کرده اند. کار دیگری نیز در حوزۀ مکتوب انجام داده ایم که انشالله پاییز یا زمستان آماده خواهد شد و آن تالیف مجموعه کتاب هایی است که عنوان اولین آن «همه چیز در مورد سینمای کلاسیک» است و می تواند مرجع خوبی برای علاقمندان به رشتۀ سینما باشد. جلدهای بعدی نیز با محوریت سینمای «نئوکلاسیک»، «مدرن» و «پست مدرن» آماده خواهد شد و کمبودی که در این حوزه وجود دارد تا حدی برطرف خواهد کرد. هدف ما ایجاد یک مرجعیت بوده و اگر احساس کنیم که نمونۀ خارجی آن وجود دارد به ترجمه بسنده خواهیم کرد.
یک کتابخانۀ کوچک ویژۀ سینما نیز قرار است از مهر ماه در موزۀ هنرهای معاصر آغاز به کار کند و آن جا پژوهشکده ای هم خواهیم داشت، ضمن اینکه با ایجاد آرشیوی از حدود ۱۰۰۰ فیلم مستند بنا داریم یک بانک اطلاعاتی ایجاد کنیم تا محل رجوعی برای محققان باشد. «سینما در اصفهان» کتابی تحقیقی-تاریخی ست که پژوهش و تحقیقات آن حدود یک ماه است شروع شده و فکر می کنم تا یک سال ادامه پیدا کند. «سینمای متعالی با نگاهی به اندیشه های ملاصدرا» نیز مجموعه نقدهایی ست بر ۱۰ فیلم ایرانی که نگارش آن تا پایان سال به اتمام می رسد.
از نظر شما علت مهاجرت هنرمندان اصفهانی به پایتخت چیست؟
فکر می کنم دو علت ریشه ای این امر را باید در «گیرنده» و «فرستنده» دنبال کرد. گیرنده فیلمساز ماست که عجله دارد و می خواهد خیلی زود جهانی شود در حالی که همۀ اساتید این حوزه متفق القول معتقدند که فیلمساز باید تجربۀ زیستی داشته باشد و بسیار بخواند و بسیار ببیند. جوانان ما گمان می کنند که فیلمسازی یک فرمول است اما اینگونه نیست. در مورد فرستنده که عوامل اجرایی و مسئولین هستند نیز می توان گفت دید آماری و بی توجهی به عرضه، آفت جانشان شده و فقط می خواهند تولید داشته باشند. این نگاه به تولید بدون در نظر گرفتن جزییات و مقدمات باعث می شود که جوانان ما موقتا از کار کردن خوشحال باشند اما در آینده ای نزدیک زمین گیر شوند.
همه می دانند اصغر فرهای فیلمساز بزرگ و قابلی است اما اگر در حوزۀ عرضه یک پخش کنندۀ خوب در کنار او نبود هرگز به این شکل موفق نمی شد. باید دقت کنیم که می خواهیم برای کُمد خانه مان فیلم بسازیم یا برای مردم؟ ما در اصفهان چرخۀ اقتصاد هنر را جدی نگرفته ایم که اگر بگیریم و گیرنده و فرستنده درست در جای خودشان قرار بگیرند، اتفاقات خوبی رخ می دهد اما فعلا چون حمایت ها دیر به دیر انجام می گیرد، وقتی انجام می گیرد آن هم به صورت جسته گریخته و جزیره ای، فیلمساز می خواهد نصف هزینه را توی جیبش بگذارد و با حداقل باقیماندۀ آن تولیدی هم کرده باشد. الان و در عصر ارتباطات دیگر بحث پایتخت و کمبود امکانات شهرستان ها مطرح نیست، فضای مجازی، کتاب، جلسه، کارگاه و هزار محل و محمل دیگر برای آموزش و تقویت وجود دارد اما پولکی شدن ما کار دستمان داده و «زندگی» به معنایی که از بزرگان می شنویم دیگر در فعالیت هایمان جاری نیست.
من به لزوم داشتن سرمایه و حمایت درست و منطقی معتقدم اما نه به این شکل که از ۱۰ میلیونی که برای ساختن فیلم در اختیارم گذاشته شده بخشی را کنار بگذارم برای امورات شخصی و فقط بخشی را هزینه ساخت فیلم کنم چرا که می دانم این حرکت باعث تولید ضعیف و در نتیجه زمینه ساز حذف تدریجی خود من خواهد شد و مهمتر از همه اینکه در آینده اعتمادها را برای هزینه کردن در این بخش از بین خواهد برد. این که چرا فیلم ساز خوب ما تن به این مدل رفتارها داده و اجازه داده تا با هر روش و رفتاری با او برخورد کنند خود جای بحث و تأمل دارد اما مسأله مهم تر این ضعفی ست که در حال حاضر در تصمیم جمعی و از طرف برخی مدیران شهری و برخی سینماگران به صورت عمد یا غیر عمد، آگاهانه یا غیر آگاهانه کلید خورده و چند سالی ست که در حال رخ دادن است و به حتم و به قطع، زنگ خطری است برای آیندۀ سینمای اصفهان. /
سمیرا قاسمی
نظر شما