به گزارش گروه علم وفناوری خبرگزاری ایمنا، پایش رشد عبارت است از توزین دوره ای کودکان، رسم منحنی های رشد و انجام به موقع اقدامات لازم برای ارتقای وضعیت تغذیه ای و پیشگیری از سوء تغذیه که نتایج بسیار خوبی در ارتقای سلامت کودک دارد.
ارزیابی رشد کودک شامل اندازه‌گیری قد و وزن و مقایسه ی آن با استانداردهای رشد می‌باشد. آن چه که بسیار مهم است، اقدام به موقع جهت تشخیص و ثبت علل تأخیر رشد می‌باشد.
سرعت رشد قد بر حسب سن متفاوت است و چنان چه از حد مورد انتظار کم تر باشد اختلال رشد قد مطرح می شود.
به منظور بررسی بیشتر موضوع مهم پایش رشد کودکان گفتگویی را با «دکتر رحیم اشرفی- متخصص کودکان» انجام داده ایم که مشروح آن را در ادامه می خوانید:
پایش رشد چیست؟
یعنی پاییدن رشد بچه و این که مراقب رشد کودک و در نهایت سلامتی او باشیم. وزن کردن مرتب کودک و ثبت وزن او در کارت مخصوص مراقبت و رسم منحنی رشد به شما کمک می کند که از کفایت تغذیه کودک مطمئن شوید.
ما معمولاً بچه های زیر ۵ سال را گروه های در معرض خطر می دانیم، برای مثال شما می بینید که واکسیناسیون بچه های زیر ۵ سال از اولویت بیشتری برخوردار است، زیرا کودک در این سنین خیلی آسیب پذیرتر است و امکان دارد به سرعت بیمار شده و از دست برود.
حالا وقتی می گوییم رشد و رشد مطلوب، باید به این نکته توجه کنیم که اگر بچه ها در سن خاصی مواد غذایی مورد نیاز را دریافت نکنند دچار عوارض و مشکلاتی می شوند که در دوران بعدی هم نمی توان آن را جبران کرد.
این دوره خاص، شامل چه مقطعی از زندگی کودک است؟
کارشناسان تغذیه جهان این زمان بحرانی را دوران بارداری و ۳ سال اول تولد می دانند ولی سالهای بعد هم اهمیت ویژه دارد کمبودهای غذایی هر چه نزدیک تر به زمان تولد صورت گیرد خطر بیشتری دارد.
اگر بچه ها در این دوران با کمبود مواد مغذی مواجه شوند، به سلول ها به ویژه سلولهای مغزی آسیب وارد می شود و احتمال دارد رشد کودک دچار اختلال شود. به همین علت، پایش رشد از اهمیت ویژه ای برخوردار است و مادرها باید این پایش رشد را با وسواس و دقت دنبال کنند.
این برنامه از چه مقطع سنی آغاز و در کجا پایان می یابد؟
برنامه پایش از بدو تولد شروع می شود و تا پایان سال ششم زندگی کودک ادامه دارد. برای پایش رشد باید از کارت پایش رشد استفاده کرد. کارت پایش رشد ابزاری بسیار ساده برای مراقبت از کودک و در حقیقت آینه سلامت اوست.
اگر مادران به کارت مراقبت کودک نگاه کنند، متوجه می شوند که مسئول بهداشت، زمان تولد بچه را با تاریخ مشخص کرده است.
بسیاری از مادران که به این کارت توجه دارند می دانند خطوط روی کارت چگونه رسم می شود. اما برای آنهایی که به درستی نمی دانند باید بگویم که رسم این خطوط بسیار ساده است.
آنها باید اولین ماه تولد نوزاد را در خانه شماره یک سال اول زندگی بنویسند و ماههای بعد را در ادامه آن قرار دهند، وزن کودک در اولین روز تولد را، در خانه اول (جلوی مقدار وزنی که داشته) علامت می گذارند.
برای ماه بعد، یک خط از ۲ ماهگی به طرف بالا رسم می کنند، سپس وزن کودک را اندازه گرفته و از روی عدد وزن هم یک خط به طرف داخل می کشند، محل برخورد این خط نقطه مورد نظر است؛ به همین ترتیب هر ماه کودک را وزن کرده و این نقطه را پیدا می کنند.
اما برای رسم نمودار باید نقطه هر ماه را به ماه بعد، با یک خط وصل کنند. این خط در واقع رشد بچه را نشان می دهد و منحنی رشد به دست می آید. بهتر است برای هر کودک، عمل وزن کردن را در روز تولدش انجام دهندبه عنوان مثال اگر کودک در ۱۷ تیر بدنیا آمده، وزن کردن ماه بعدش ۱۷ مرداد و به ترتیب ۱۷ شهریور، ۱۷ مهر و … باشد.
نکته مهم این است که بچه باید موازی خطوط از قبل چاپ شده در نمودار یا منحنی مرجع، رشد کند. اگر یک کودک در هنگام تولد، وزنش کم باشد و حتی زیر خط صدک سوم قرار بگیرد، اما موازی خطوط رشد کند، مشکلی ندارد و سالم است. اما اگر در یک زمانی رشد متوقف شود و خط منحنی به جای اینکه موازی خطوط مرجع پیش رود، به صورت افقی یا نزولی جلو برود، نشانه کمبود مواد مغذی در کودک است و او مشکل دارد.
شاید کودک بیمار باشد و وزنش کاهش یافته یا به دلایلی بی اشتها شده است که باید این علتها سریعاً برطرف شود و بچه به وزن مطلوب برگردد. ما بارها دیده ایم که در این منحنی ها به خاطر اسهال کودکان، خطوط، سیر نزولی طی کرده و بعد از برطرف شدن آن و توجه کافی مادر به غذای بچه، دوباره وضعیت به حالت مطلوب برگشته است.
نکته مهم این است که اگر ما بتوانیم این منحنی را که تا سن ۶ سالگی است، برای مادران کشورمان طوری جا بیاندازیم که مثل واکسیناسیون به آن توجه کنند، می توان امیدوار بود که بچه های سالمتری در آینده داشته باشیم.
توجه به برنامه پایش رشد، چه اهمیتی برای آینده کودکان و کشور دارد؟
وقتی بچه های سالمتری داشته باشیم، توانمندی آنان در مدرسه بهتر خواهد بود و با توانایی بیشتری به فراگیری می پردازند و به طور طبیعی کشور سالمتر و فعالتری در آینده خواهیم داشت.
خوب است بدانیم در کشورهایی که دچار سوء تغذیه هستند، افراد نمی توانند مهارت های پیچیده را یاد بگیرند، یعنی به خاطر همان مشکل سوء تغذیه در دوران کودکی و آثار آن بر روی سلول های مغزی، فراگیری آنها دچار اختلال می شود.
وقتی فراگیری دچار اختلال شد، این بچه ها نمی توانند در آینده شهروندان مفیدی برای کشورشان باشند.
شاید بتوان گفت یکی از عواملی که کشورهای جهان سوم وابسته اند و خودشان توانایی ساخت تکنولوژی را ندارند، به خاطر وجود مشکل سوء تغذیه در دوران کودکی زندگی آنان است.
سوء تغذیه در دوران رشد کودکان، با دوران سازندگی آن کشور رابطه دارد.
چه مدتی است که این برنامه در کشور ایران مرسوم شده است؟
مدت زیادی است که این منحنی روی کارت واکسیناسیون بچه ها آمده است، امابه خاطر اینکه واکسیناسیون سابقه ۳۰ یا ۴۰ ساله در کشورمان دارد، مردم بیشتر به آن علاقمند هستند و پیگیری می کننددر حالی که مادران هنوز به پایش رشد حساس نیستند.
وظیفه ما است که از طریق مطبوعات و صدا و سیما یا هر جایی که به خانواده ها دسترسی داریم، آنها را نسبت به وزن گیری مطلوب بچه ها حساس کنیم تا این برنامه هم کاملا جا بیفتد.
اگر خانواده ها نسبت به این برنامه بی توجهی کنند، چه عوارضی ممکن است برای فرزندانشان به وجود بیاید؟
وقتی روند رشد بچه مطلوب نباشد، یعنی نمودار آنها افقی یا نزولی شود، نشانگر وجود ضعف و کمبود در کودک است.
این بدان معنی است که کودک آمادگی ابتلا به بیماریها را دارد، وقتی بچه ای سوء تغذیه داشته باشد، بیمار می شود و بیماری او طولانی تر می شود، در حقیقت سریع بهبود پیدا نمی کند و به همین دلیل بی اشتها می شود.
دوباره این بی اشتهایی سوء تغذیه او را تشدید می کند و این زنجیره سبب می شود که کودک ناتوان شود.
شاید دیده باشید برخی خانواده ها، بچه هایی دارند که همیشه مریض هستند و مادر گله از بی اشتهایی کودک می کند؛ کمبودهایی مثل کمبود روی و کمبود آهن ممکن است موجب بی اشتهایئی طفل باشد.
کودک بیمار باید مورد توجه خاص قرار گیرد و بخوبی درمان شود. در دوره نقاهت باید وعده های غذایی او را بیشتر کرد تا وزن از دست رفته را جبران کند در دوره نقاهت کودک اشتهای بیشتری دارد و مادر باید مراقب باشد از این زمان برای تغذیه بهتر استفاده کند کودکانی که مورد بی توجهی قرار می گیرند همیشه ضعیف و مستعد ابتلا به بیماری های متعدد هستند.
این بچه ممکن است در مدرسه هم دانش آموز زرنگی نشود و نتواند خوب از عهده درس و مشق بربیاید.
گاهی برای بهتر درس خواندن دچار سرزنش والدین هم می شود و خودش هم از زندگی احساس رضایت نمی کند. در حقیقت باید به کیفیت زندگی هم فکر کنیم. وقتی یک زندگی در ابتدا، همراه با درد، رنج و یا ناراحتی باشد، هم برای کسی که این درد را تحمل می کند و هم برای اطرافیانش، ناخوشایند است.
بنابراین هر خانواده ای آرزو دارد بچه ای سالم و شاداب و تندرست داشته باشد و این برنامه می تواند در جهت رسیدن به این آرزو به خانواده ها کمک کند.
چه عواملی می توانند مانع از رشد کودکان شود؟
محروم کردن کودک از شیر مادر، زود یا دیر شروع کردن غذای کمکی، ندادن غذای کافی و مفید به کودک، بیماری کودک، مسایل عاطفی و روانی، رعایت نکردن مسایل بهداشتی و استفاده از آب ناسالم از مهمترین علل تأخیر رشد کودکان است.
یکی از عوامل مهم در اختیار نبودن مقدار کافی غذاست؛ در واقع ندادن غذای کافی و مفید و نیز به موقع به کودک، از مهمترین موانع رشد محسوب می شود.
مسئله دیگر بیماری است که می تواند از رشد مطلوب کودک جلوگیری کند، مسایل روانی و عاطفی هم از علل دیگر است. به طور مثال وقتی فرزند دوم به دنیا می آید، فرزند اول ممکن است ناراحت شود و برای جلب توجه از خوردن غذا امتناع کند یا به دلیل حسادت کم اشتها شود.
مادران با توجه به اینکه تمام ریزه کاری های کودک را زیر نظر دارند، بهترین و با صلاحیت ترین افرادی هستند که می توانند این مشکل را درک کنند و خودشان هم بهترین راه را برای مقابله با آن پیدا کنند.
و آخر آن که مادران ما نباید لحظات گرانقدر امروز را برای رسیدگی به کودک معصومشان از دست بدهند، زیرا همین لحظه استخوانش در حال تکمیل، خونش در حال ساخته شدن و شعور و احساسش در حال رشد است ونمی توان نیازهایش را به فردا موکول کرد زیرا اسم او امروز است.
نظر شما