از مهمانان مراسم تحلیف تا وظایف دولت دوازدهم

خبرگزاری ایمنا-گروه سیاسی- اعظم ملایی: مراسم تحلیف حسن روحانی، رئیس جمهور منتخب ملت، عصر شنبه 14 مرداد در مجلس شورای اسلامی برگزار شد. بر اساس یک عرف داخلی و بین المللی، معمولا دولت در روزهای منتهی به مراسم تحلیف از مقامات و سران دیگر کشورها برای حضور در مراسم تحلیف خود دعوت می کند. فرایند کار به این صورت است که در هفته های نزدیک به مراسم تحلیف، در وزارت خارجه کارگروه ویژه ای با عنوان «ستاد برگزاری مراسم تحلیف» تشکیل می شود تا برنامه ریزی های لازم برای دعوت از مهمانان خارجی برای شرکت در مراسم تحلیف را انجام دهند. همچنین برخی از مقامات وزارت خارجه و مجلس شورای اسلامی نیز با سفر به تعدادی از کشورهای منطقه از مقامات آن‌ها برای شرکت در مراسم تحلیف دعوت کرده و دعوتنامه‌های شرکت در این مراسم را به آنها ارائه می کنند. برای مراسم امسال نیز عمان و قطر دو کشور عرب خلیخ فارس بودند که رییس‌ کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، با سفری به کشورهای آنها، پیام کتبی دعوت رییس مجلس شورای اسلامی از مقامات آنها برای حضور در مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری را تقدیم آنها کرد. رئیس مجلس سنای پاکستان نیز 28 تیرماه دعوتنامه خود را از سفیر جمهوری اسلامی ایران در پاکستان دریافت کرد. «سلیم زعنون» رئیس مجلس ملی فلسطین نیز از جمله مقامات خارجی بود که پیام دعوت علی لاریجانی از طریق سفیر جمهوری اسلامی ایران در اردن تقدیم وی شد.

بر اساس چنین برنامه‌ریزی‌هایی، نمایندگانی از سایر کشورها در سطح نسبتاً خوبی در مراسم تحلیف حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی شرکت کردند که ترکیب و سطح حضور آنها بیانگر نوع مناسبات ایران با این کشورهاست. از بین 13 کشور همسایه ایران (افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان، عراق، ترکیه، عمان، قطر، کویت، امارات، بحرین، عربستان)، تنها عراق، افغانستان و ارمنستان در سطح رییس‌جمهور در این مراسم شرکت کردند و دیگر کشورهای با مرز خشکی در سطوحی پایین تر؛ از جمله پاکستان، «رضا ربانی» رئیس سنا، ترکمنستان، «رشید مرداف»، وزیر امور خارجه و معاون رئیس جمهور ، جمهوری آذربایجان یک هیئت پارلمانی از طرف مجلس، ترکیه، «نهاد زیبکچی» نماینده ویژه رئیس جمهوری و وزیر اقتصاد خود را به مراسم تحلیف روحانی فرستادند. حضورهای همسایگان دریایی ایران (در حوزه جنوبی) اما بسیار کمرنگ تر بود. عمان در سطح وزیر فرهنگ و قطر نیز در سطح وزیر اقتصاد در این مراسم شرکت کردند. این در حالی است که عربستان سعودی، کویت و امارات متحده عربی نمایندگانی در سطوح بسیار پایین تر را برای حضور در مراسم تحلیف به ایران اعزام کردند و بحرین هم اساساً هیچ نماینده ای برای شرکت در این مراسم نفرستاد. بدین ترتیب نحوه حضور کشورهای همسایه در مراسم تحلیف رئیس جمهور کشورمان نشان می دهد که مناسبات ایران با کشورهایی همچون پاکستان، افغانستان، عراق، ارمنستان، ترکمنستان در سطح نسبتاً مطلوبی قرار دارد هر چند که با این کشورها نیز خالی از تنش و اختلاف نیست. با این حال روابط با هشت کشور دیگر چندان گرم و دوستانه نیست و نیاز به ترمیم جدی دارد و این امر عزم جدی حسن روحانی برای ترمیم هر چه بیشتر روابط با همسایگان در دولت دوازدهم را می طلبد. قطر که در مراسم تحلیف چهار سال پیش امیر خود را روانه ایران کرده بود، امسال با وجود دعوت رسمی و کتبی ایران، تنها وزیر اقتصاد خود را به مراسم تحلیف فرستاد و این امر به خوبی نشان می دهد که این کشور نمی خواهد همه پل های پشت سر خود در رابطه با کشورهای عرب خلیج فارس را خراب کند و با وجود همه کمک های ایران به این کشور در شرایط تحریم، باز هم محافظه کارانه می کوشد چندان به ایران نزدیک نشود. عمان نیز که به طور سنتی کشوری بی طرف در خلیج فارس است و مناسبات تاریخی طولانی با ایران دارد، تنها به سطح وزیر فرهنگ اکتفا کرده بود. چنین رویکردی از سوی کشورهای به اصلاح دوست عرب نشان می دهد که این کشورها همواره نگران جایگاه و موقعیت خود در جبهه عربی هستند و بنابراین چنانکه ایران بخواهد با هر یک از آنها مناسبات دوستانه و استراتژیک داشته باشد، باید به ناچار دوستی کل جبهه عربی را کسب کند؛ وضعیتی که با عملکرد کنونی عربستان سعودی در منطقه، عملی شدن آن تا حد زیادی دشوار است. 

کشورهای 1+5 طرف توافق هسته ای با ایران نیز از دیگر مهمانان مراسم تحلیف بودند که همگی آنها به جز ایالات متحده آمریکا، با سطوح مختلف در این مراسم شرکت کردند. فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و رئیس کمیسیون مشترک برجام از مهمانان ویژه مراسم تحلیف بود و سایر کشورهای طرف توافق نیز در سطوح مختلفی در این مراسم حاضر شدند. انگلیس، «الیستر برت» معاون وزیر خارجه؛ آلمان، «میکائیل راث» وزیر امور اروپایی دولت فدرال؛ فرانسه، «ژان باپتیست لوموآن» وزیر مشاور در امور خارجه؛ روسیه، «دیمیتری راگوزین» معاون نخست‌وزیر و چین، «هی لیفنگ» نماینده ویژه رییس‌جمهور را به مراسم تحلیف روحانی فرستادند. چنین حضوری از سوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و کشورهای 1+5 نشان می دهد که بر خلاف آمریکا، سایر کشورهای عضو این توافق به آن پایبند هستند و با امید به استفاده متقابل از دستاوردهای برجام خصوصاً در حوزه اقتصادی، نمایندگان خود را به ایران گسیل داشته اند. هر چند بر اساس سطح هیأتهای اعزامی، به نظر می رسد فرانسه و آلمان اشتیاق کمتری برای مناسبات دوستانه با کشورمان دارند و می کوشند به جای نمایش حضور خود در عرصه های سیاسی، بیشتر بازارهای تجاری ایران را فتح کنند.

حضور «عماد خمیس» نخست‌وزیر سوریه ،معاون دبیرکل حزب الله لبنان و هیات عالی رتبه رهبران جنبش مقاومت اسلامی حماس در مراسم تحلیف نیز نشان می دهد که محور مقاومت در دوره دوم دولت حسن روحانی نیز همچنان قدرتمند و متحد به پیشبرد اهداف و فعالیتهای خود در سطح منطقه ادامه خواهد داد. شرکت «کیم یونگ نام» رئیس کل مجمع عالی خلق کره شمالی و به طور همزمان «چانگ سی کیون» رئیس مجلس کره جنوبی هم نشان از آن دارد که دولت روحانی مناسباتی گسترده با دولت هایی از طیفهای مختلف را در برنامه خود دارد و می کوشد مناسبات کشور را هم در عرصه های نظامی و هم تجاری گسترش دهد.

اما نکته جالب دیگر پیرامون مهمانهای این نشست، حضور گسترده و پررنگ مقامات آفریقایی در مراسم تحلیف رئیس جمهور کشورمان بود. «رابرت موگابه» رئیس جمهور زیمبابوه، «ایگور دودان» رئیس جمهور مولداوی، «لستی سوم» پادشاه لسوتو، «فوره اسوزیمنا ناسینگبه» رئیس جمهور توگو و «محمدو باوومیا» معاون اول رئیس جمهور غنا، از جمله مقامات بلند پایه آفریقایی بودند که در این مراسم حضور یافتند. چنین حضور پررنگی نشان می دهد که بخشهایی از قاره سیاه که از قضا از توسعه اقتصادی و سرانه تولید ناخالص داخلی پایینی برخوردار هستند، خواهان افزایش مناسبات با جمهوری اسلامی ایران هستند؛ در حالیکه کشورهای پیشرو این قاره همچون مصر، نیجریه، الجزایر، مراکش، تونس و ... استقبال چندانی از حضور در این مراسم نکرده اند. چنین رویکردی از سوی کشورهای آفریقایی نشان می دهد که دولت حسن روحانی ضمن اینکه لازم است در دولت جدید خود از امکانات سرمایه گذاری، صادرات و همکاری های فرهنگی کشورهای دسته اول استفاده کند، باید تمرکز و تلاش بیشتری برای بهبود مناسبات با کشورهای ثروتمند و توسعه یافته تر آفریقایی نیز انجام داده و در قالب سیاست نگاه به شرق خود، گرمای بیشتری به روابط خود با این کشورها ببخشد. در نهایت نیز حضور نماینده ویژه پاپ فرانسیس، اسقف رم و رهبر کلیسای جهانی کاتولیک، از دیگر بخشهای قابل توجه مراسم تحلیف بود که وظیفه خطیر دولت روحانی برای فراهم کردن مسیر گفتگوی ادیان و تمدنها و مقابله ریشه ای با افراط گرایی دینی و تروریسم را در منطقه و جهان یادآوری می کند.