خبرگزاری ایمنا - گروه سیاسی - محدثه احمدی: نزدیک به چهار دهه است که از پیروزی انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد؛ در طول این چهار دهه، ایران یکی از فعال‌ترین دوران حیات خود را در عرصه حقوق بین الملل گذرانده است؛ حقوقی که شامل مجموعه قوانین و معاهدات پذیرفته شده‌ای است که روابط میان دولت‌های ملی را مشخص می‌کند و به بررسی رابطه دولتها با یکدیگر، رابطه دولتها با سازمان‌های بین المللی و رابطه سازمان های بین المللی با یکدیگر می‌پردازد؛ به عنوان نمونه می‌توان از فعالیت دیوان داوری دعاوی ایران وآمریکا نام برد؛ چراکه این نهاد نهادی است که به اختلافات میان دولت‌های ایران و ایالات متحده آمریکا رسیدگی می‌کند «دیوان داوری آمریکا در خصوص دعاوی و پرونده‌هایی که در رابطه با اموال جمهوری اسلامی ایران است براساس بیانیه الجزایر شروع به فعالیت کرد»؛ این نکته‌ای‌ست که مسعود اخوان فرد کارشناس حقوق بین الملل به آن اشاره دارد؛ هر چند مفاد بیانیه الجزایر به ضرر ایران بود اما این موضوع یکی از مواردی است که در زمینه حقوق بین الملل جای دارد.
افزون بر آن دفاع از کشور نیز از مواردی است که به طور مستقیم با حقوق بین الملل، ارتباط دارد؛ همانگونه که ایران با 8 سال دفاع در جنگ تحمیل شده از سوی عراق به کشور ما، از حقوق خود دفاع کرد؛ که قسمتی از آن دفاع به روش مذاکره بود؛ «در جنگ تحمیلی، بر اساس قطعنامه 598، بین ایران و رژیم بعث صدام، (ایران و عراق، برای دفاع از خود) مذاکراتی تحت نظر دبیر کل سازمان دفاع کشور انجام گرفت».
اکنون هم ایران برای دفاع از حق خود در مقابل دیگر کشورها کوشش می‌کند؛ تلاشهایی با نام برجام؛ «علیرغم بدعهدی‌های غربی‌ها؛ جمهوری اسلامی ایران بر اساس قواعد حقوق بین الملل، به (برجام)، این موضوع حقوقی و بین المللی پایبند بوده است»؛ این نمونه‌هایی از فعالیت‌های ایران در زمینه حقوق بین الملل است که اخوان فرد هم بر آن صحه می‌گذارد.
پیش از این برای پایان یافتن جنگ تحمیلی قطعنامه‌هایی صادر شد، امروز هم برای رسیدن به توافقی جامع، برجام امضاء شد، اما همه قطعنامه‌ها و بیانیه‌ها که در راستای دفاع از کشور بوده را نمی‌توان صد در صد ضعیف یا قوی ارزیابی کرد؛ به طور نمونه «جمهوری اسلامی ایران علیرغم کم دقتی‌هایی که در زمان مذاکرات مرتبط، در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی کرده بود، فعالیت ایران در زمینه پرونده‌های بسیار متعدد و اساسی دیوان داوری آمریکا نسبت به شرایط آن موقع را می‌توان خوب ارزیابی کرد».
با این حال مواردی هم وجود دارد که در مقابل مثال پیشین قرار می‌گیرد؛ برجام؛ دفاع از حقوق هسته‌ای؛ «با وجود همه کاستی‌ها که مورد نظر مقام معظم رهبری بود، در حال حاضر برجام به عنوان یک سند رسوا کننده و افشا کننده چهره غربی و میزان بدعهدی‌های طرف مقابل است».
رسوایی برجام از آن جهت است که پس از مذاکرات بسیار و قبول تعهدات متعدد از سوی ایران و 5+1، ایران پای تعهداتش ایستاد اما همچنان آمریکا آن را نقض می‌کند، بدعهدی آنها تا جایی پیش رفته که اکنون تنها دو درصد از افراد مجلس سنا مخالف اعمال تحریم علیه ایران هستند؛ تحریم‌های متعدد و پی‌درپی برایشان عادتی شده ترک نشدنی؛ به طوری که کارشناسان تحریم‌های جدید را جامع‌ترین تحریم‌ها علیه ایران می‌دانند؛ به همین خاطر اخوان فرد، برجام را رسوا و رسوا کننده می‌داند «(برجام) مصداق ناکارآمدی ساز و کار حقوق بین الملل در احقاق حقوق بین المللی جمهوری اسلامی ایران است».
با این حال برخی بر این اعتقادند که با توجه به نتیجه برجام و تحریم‌های پی‌درپی علیه ایران و مواردی از این قبیل، بعد از گذشت 30 سال از انقلاب جمهوری اسلامی، هنوز هم ایران نمی‌تواند از حق خود دفاع کند و همچنان سکوت اختیار می‌کند، اما به قول اخوان فرد «علت این موضوع، شتابزدگی، عجله، دقت نکردن به زوایای پنهان یک موضوع و استفاده نکردن از تجربیات این 4 دهه است که شامل تجربه بیانیه الجزایر و قطعنامه 598 و همچنین مسائل هسته‌ای‌ست؛ این دو ضعف عمده، شتابزدگی و بهره نگرفتن از خرد جمعی متخصصین، به عنوان اشکال اصلی حرکت حقوقی ببین المللی ماست که امیدواریم در آینده چنین نشود».
اما باید توجه داشت در عرصه حقوقی جای هیچ عجله‌کاری و شتابزدگی نیست بلکه اینگونه موضوعات «باید با طمأنینه، دقت و با استفاده از خرد جمعی در جامعه حقوقی بررسی شود؛ در هریک از موارد اشاره شده یکی از اشکالات، سرعت بدون توجیه و توجه نکردن به اخطارهای دلسوزان و منتقدان به این حرکت علمی است».
طبق تجربه، ایران همیشه با بدعهدی‌های آمریکا روبرو بوده است، اما بدعهدی دشمن نباید سبب شود ایران ضعیف عمل کند؛ به عبارتی دیگر ایران باید در مقابل بدعهدی‌های آمریکا بایستد که چگونگی رسیدن به این هدف را اخوان فرد بیان می‌کند «باید در اسناد، تضمین‌های حقوقی محکم واساسی بگیریم و به حرف شفاهی رؤسای مذاکره کننده چه رئیس جمهور طرف آمریکا باشد یا وزیر خارجه توجه نکنیم؛ چراکه اسناد ومکتوبات است که قابل تغییر نیست و این تجربه شده است که ما باید به اسناد توجه کنیم، نه به اشخاص»؛ و اگر به این توصیه‌ها عمل شود؛ قدم خوبی در دفاع از حقوق خود در عرصه بین الملل برداشته ایم؛ هرچند ایران برای احقاق حق خود برجام را امضاء کرد اما به آن معنا نیست که با یک امضاء، طرف مقابل حق ما را پایمال نکند «چراکه ما با دولت بدعهدی مانند آمریکا طرفیم»؛ بر همین اساس یا نباید به کسی اعتماد کرد یا در صورت اعتماد «باید کارها را محکم و با حفظ اصول اساسی جمهوری اسلامی انجام دهیم» تا خسارت‌های وارد شده در چند سال اخیر جبران شود.
نظر شما