نقره سازی اصفهان، هنری یادگار از عهد باستان

تاریخچه نقره سازی ایران و به ویژه اصفهان از دیرباز در همه نقاط جهان از معروفیت و محبوبیت ویژه‌ای برخوردار بوده و همواره در بالاترین نقطه هنر جای داشته است.

به گزارش ایمنا، مردم ایران از نخستین اقوامی بودند که با فلز آشنایی پیدا کردند و به فلز کاری پرداختند. ساکنان این مرز و بوم به گواهی یافته های تازه در کاوش های باستان شناسی از هزاره ششم پیش از میلاد به ساختن ابزارهای فلزی دست یافته اند. روزگار پادشاهی مادها و هخامنشی ها را باید اوج قوت و عظمت فلز کاری ایران باستان دانست و هرکس آثار فلزی دوره ساسانی را ملاحظه کند آن را تصدیق می نماید. آثار باقی مانده مانند جام ها و بشقاب هایی که هخامنشان می ساختند به تنگ های خوش نقش و نگار و طبق های زرین دوره مغولی و تیموری، شمعدان ها و ظروف سلجوقی، تنگ ها و بشقاب ها و شمشیرهای زیبای صفوی و هم چنین آثاری که هم اکنون به وسیله هنرمندان معاصر خلق می گردد همه نشانه های انکار ناپذیری از شکوه و عظمت این هنر در سرزمین ایران است و در این میان اصفهان در بین دیگر شهرهای ایران جایگاه ویژه ای را در هنر نقره سازی به خود اختصاص داده است. هرچند در طول تاریخ و بر اثر تاراج اسکندر و سپاهیان وی و ذوب نمودن نقره های ساخته شده در زمان های قدیم بسیاری از این اشیاء و ظروف از بین رفته و آنچه طی دو قرن اخیر توسط کاوشگران باستان شناسی یافت شده است آثاری است که توسط مردم در دل خاک پنهان شده بودند.
نقره فلزی است که مانند طلا و مس به صورت خالص در طبیعت موجود است ولی بیش ترین مقدار آن از سنگ معدن استخراج می شود. آثار کشف شده در تپه های سیلک کاشان متعلق به هزاره چهارم ق.م یادآور این نکته است که مردم این ناحیه از ایران با کاربرد این فلز پالایش و ساخت اشیاء سیمین، آشنایی کامل داشته اند. معادن بسیاری در نقاط مختلف ایران دارای سنگ نقره هستند، از جمله معادن نخلک در میانه کویر لوت در شمال انارک که در زمان ساسانیان از محصول آن ها به ویژه در ساخت ظروف سیمین استفاده می شد. هنر نقره کاری در عصر ساسانیان رونق بسیار داشت.
روش ساخت
برای ساخت ظروف نقره، پس از عیار کردن نقره با مس، نقره را ذوب کرده و داخل قالبی که نام آن ریچه(ریجه) است می ریزند. ریچه به شکل دو صفحه آهنی که یکی از آن ها دارای دو زه در اطراف آن است، می باشد. این دو صفحه را در هم چفت کرده و از شکاف بالای آن نقره مذاب را درون آن می ریزند تا به صورت شمش درآید. شمش را توسط دستگاه نورد که شامل دو غلتک سنگین است، به ضخامت های مورد نیاز، نازک می کنند.
چکش‌کاری
چکش کاری یکی از روش های نقره سازی است که در حال حاضر مورد استفاده قرار می گیرد، در این روش برای ساخت ظرف تنها از چکش استفاده می شود، به طور مثال برای ساخت کاسه ای با دهانه۳۰سانتی متر، اندازه ورق نقره را ۶-۵ سانتی متر اضافه تر می گیرند و به وسیله چکش آنرا گود می کنند(فُرو می گیرند) تا به شکل دلخواه درآید.
خمکاری
خمکاری روش دیگری است که با استفاده از قالب اجام می شود، در این روش ورق نقره روی قالب های مخصوص کشیده و به وسیله میله ای که دستگیره چوبی دارد، آن قدر ورق را روی قالب می کشند تا شکل قالب را به خود بگیرد و سپس آن را از قالب جدا می کنند.
ریخته‌گری
روش دیگر، ریخته گری است که ساخت ظروف به وسیله قالب هایی از جنس نقره، برنج و به خصوص آلومینیوم انجام می شود. برای مثال برای ساختن دسته یک گلدان که جدا روی ظرف نصب می شود، ابتدا درون قالب را از ماسه مرطوب پرمی کنند(برای جداشدن آسان نقره از قالب)، سپس نیمه دیگر قالب را روی آن گذاشته و فشار می دهند و نقره مذاب را از شکاف، داخل قالب می ریزند. پس از خارج کردن نقره شکل گرفته، قسمت هایی که همسان نیست را سوهان کاری می کنند.
پرس‌کاری
روش چهارم، پرس‌کاری است. در پرسکاری با استفاده از یک قالب و دستگاه پرس، نقره را به شکل موردنظر در می آورند که بیش تر برای ظروف تخت استفاده می شود. دستگاه پرس دارای دو قالب منفی ومثبت است که با فشار در هم چفت شده و نقره را به شکل مورد نظر درمی آورند.
پس از ساخته شدن ظرف، یک لایه از روی آن را می تراشند که به آن چرخ‌کاری گفته می شود تا ظرف براق شود. اگر ظرف دارای لبه باشد، ابتدا یک زه دور لبه آن لحیم می کنند و سپس آن را برای قلمزنی آماده می کنند. زمان لحیم کاری ماده ای به نام تنکا(بوراکسB2O3) به قطعه می زنند تا به خوبی به ظرف متصل شود. در حال حاضر افراد چندانی توانایی ساخت ظروف با روش چکش کاری را ندارند و بیش تر از روش خمکاری و پرس این کار را انجام می دهند./
کد خبر 238920

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.